تحليلي بر ساختار كالبدي-فضايي خانههاي بافت ميانه شهرها در تبيين مفهوم همپيوندي با زمينه بر پايه نظريه نحو فضا (نمونه موردي: شهر شيراز)

Investigating and analyzing the physical-spatial structure of middle fabric houses in Shiraz city in explaining the interconnection concept to context based on space syntax theory

ارتباط بين معماري و زمينه آن ارتباطي نقش‌گرفته از يك تأثيرپذيري متقابل است. نبود چارچوب نظري بومي براي بازشناخت مفهوم كنش متقابل زمينه و معماري باعث گرديده است، روز به روز معماري و شهرسازي از هم‌نشيني با زمينه فاصله گرفته و تأثيرات اين عدم تعامل مناسب زمينه و معماري را مي‌توان در سيماي امروزي شهرهاي ايران مشاهده كرد. هرچند باور تأثيرپذيري متقابل زمينه و معماري وجود داشته، لكن شناخت، تعريف و مديريت اين موضوع با چالش‌هاي بنيادي رو به رو است كه نياز به دركي عميق‌تر از مفهوم كنش متقابل زمينه و معماري را آشكار مي‌سازد. همواره مفهوم زمينه با پيچيدگي‌هايي همراه است كه نيازمند تعريف و بررسي اين مفهوم در بستر بومي معماري شهرها است. يكي از روش‌هايي كه كالبد فضا را از منظر مطلوبيت عملكردي و ساختار كالبدي-فضايي مورد بررسي قرار مي‌دهد، تكنيك نحو فضا است. اين رويكرد كه بيش از هر چيز به بررسي ساختار چيدمان فضا مي‌پردازد، ميزان راندمان يك ريز‌فضا بر پايه ساختار كالبدي پلان معماري را در يك نظام پيكره‌بندي فضايي معرفي مي‌كند. در اين پژوهش كه هدف آن بررسي ساختار كالبدي خانه هاي بافت ميانه شيراز در تبيين مفهوم هم پيوندي با زمينه است؛ به صورت نمونه موردي ساختار فضايي پنج خانه بافت ميانه شهر شيراز در نرم‌افزار نحو فضا (Deptmap) مورد بررسي قرار گرفته است. مفاهيمي همچون خوانايي و ارتباط فضايي كه از عوامل زمينه‌گرايي كالبدي محسوب مي‌شود از طريق روش نحو فضا قابل بررسي بوده، لذا مي‌توان شاخصه‌هاي هم پيوندي با زمينه كالبدي را در خانه‌هاي مورد نظر تحليل نمود. به عبارتي، مطالعات نحو فضا، خوانايي يك پلان معماري را مولود سازمان فضايي آن در نهايت قرارگيري فضاها در مجموعه فضايي پيكره‌بندي شده مي‌داند. به‌طور خلاصه مي‌توان گفت، هدف اين پژوهش ارائه يك تحليل مفهومي از بررسي ساختار كالبدي-فضايي خانه‌هاي بافت مياني شهر شيراز در كنش متقابل با زمينه با استفاده از روش چيدمان فضا است. يافته‌هاي پژوهش گوياي نقش پيكره‌بندي فضايي در بازيابي تأثيرات اصول هم پيوندي با زمينه در فرهنگ سكونتي به لحاظ مباني كالبدي است.

The relationship between architecture and its context is a relationship played by a mutual influence. The lack of a local theoretical framework for recognizing the concept of interaction between context and architecture has caused architecture and urban planning to become more and more detached from the context, and the effects of this lack of proper interaction between context and architecture can be seen in today's Iranian cities. Although there is a belief in the interaction of context and architecture, recognizing, defining, and managing this issue faces fundamental challenges that reveal the need for a deeper understanding of the concept of contextual and architectural interaction. The concept of context has always been complicated by the need to define and study it in the vernacular context of urban architecture. One of the methods that examines the body of space from the aspect of functional desirability and physical-spatial structure is the space syntax technique. This approach, which examines more than anything the structure of the spatial arrangement, introduces the efficiency of a micro-space based on the physical structure of the architectural plan in a spatial configuration system. In this study, the spatial structure of five middle fabric houses in Shiraz was examined in Deptmap software. Concepts such as legibility and spatial communication, which are considered to be the factors of physical contextualization, can be examined through the method of space syntax, so it is possible to analyze the characteristics related to the physical context in the desired houses. In other words, the study of spatial studies considers the readability of an architectural plan to be the result of its spatial organization, and ultimately the placement of spaces in a configured spatial set. In summary, the aim of this study is to provide a conceptual analysis of the physical-spatial structure of Shiraz middle fabric houses in interaction with the context using spacesyntax method. The research findings indicate the role of spatial configuration in restoring the effects of the principles related to context in residential culture in terms of physical foundations.