سنجش و ارزيابي ميزان تاب‌آوري بافت فرسوده شهري در برابر زلزله، نمونه مورد مطالعه: شهركرد

Assessing and evaluating the resilience of worn-out urban fabric against earthquakes (Case Study: Shahrekord)

بافت فرسوده شهرها در عين حالي كه جزء باارزش ترين بافت‌‌هاي شهري مي باشند، داراي آسيب پذيري بالايي هم در برابر زلزله مي باشند و به همين دليل تاب آوري آنها در برابر مخاطرات طبيعي از جمله زلزله داراي اهميت فراواني مي باشد. از اين رو پژوهش حاضر با ماهيت توسعه­اي-كاربردي و روش توصيفي- تحليلي با هدف ارزيابي ميزان تاب آوري بافت فرسوده شهركرد در برابر زلزله انجام شده است. در اين پژوهش داده­هاي مورد نياز با استفاده از مطالعات كتابخانه­اي و بررسي­ ميداني در سطح خانوار گردآوري شده و حجم نمونه هم طبق فرمول كوكران معادل 341 خانوار برآورد گرديد. پس از گردآوري داده‌‌ها با بهره­گيري از روش­هاي كمي و آماري از جمله رگرسيون چندگانه، معادلات ساختاري و تحليل چند متغيره فازي در محيط GIS، به بررسي ميزان تاب آوري شهري و اولويت­بندي شاخص­هاي تاب آوري محلات بافت فرسوده شهركرد در برابر زلزله پرداخته شده است. تعداد 44 شاخص تاب آوري شهري در قالب 4 شاخص مكنون كالبدي، اقتصادي، نهادي و اجتماعي مورد بررسي قرار گرفتند. با استفاده از آزمون بارهاي عاملي در نرم‌افزار LISREL، شاخص‌‌هاي آشكار براساس درجه اهميت و تأثيرگذاري اولويت بندي و خلاصه سازي شده و براي تهيه نقشه شاخص‌‌هاي مؤثر، از مدل منطق فازي در قالب سيستم اطلاعات جغرافيايي GIS استفاده شد. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه بين محلات شهركرد از نظر ميزان تاب آوري تفاوت خيلي زيادي وجودي دارد؛ بدين صورت كه محلات واقع در شرق و جنوب شهركرد، محلات بخش مركزي و محلات جنوب شرقي به ترتيب داراي تاب آوري خيلي زياد، متوسط و پاييني هستند. از لحاظ برخورداري از شاخص‌‌هاي تاب آوري هم به ترتيب اولويت شاخص كالبدي با 2/67.درصد، شاخص اقتصادي با 38 درصد، شاخص نهادي با 9/36 درصد و شاخص اجتماعي با 2/36 درصد بيشترين نقش را در تاب آوري شهركرد داشته اند كه نشانگر مهم بودن بعد كالبدي نسبت به بقيه ابعاد است.

The worn-out fabric of cities, while being one of the most valuable urban textures, also has a high vulnerability to earthquakes, and therefore their resilience to natural hazards, including earthquakes, is of great importance. Therefore, the present study has been conducted with the nature of developmental-applied and descriptive-analytical method with the aim of evaluating the resilience of Shahrekord worn tissue against earthquakes. In this study, the required data were collected using library studies and field surveys at the household level and the sample size was estimated at 341 households according to the Cochran's formula. After collecting data using quantitative and statistical methods such as multiple regression, structural equations and fuzzy multivariate analysis in GIS environment, to evaluate the degree of urban resilience and prioritize the resilience indices of worn-out neighborhoods Earthquake has been dealt with in Shahrekord. A total of 44 urban resilience indicators were examined in the form of 4 hidden physical, economic, institutional and social indicators. Using factor load tests in LISREL software, explicit indicators are prioritized and summarized based on their degree of importance and effectiveness, and a fuzzy logic model in the form of GIS is used to map effective indicators. The results show that there is a big difference between Shahrekord neighborhoods in terms of resilience; Thus, the neighborhoods located in the east and south of Shahrekord, the neighborhoods of the central part and the neighborhoods of the southeast have very high, medium and low resilience. In terms of having resilience indices, the priority of physical index with 67.2 percent, economic index with 38 percent, institutional index with 36.9 percent and social index with 36.2 percent have had the most role in resilience in Shahrekord, respectively. Which indicates the importance of the physical dimension compared to other dimensions.