قابليت كاربست عاملهاي سازنده عموميت فضا در گفتمان جامعه مدني براي فضاهاي شهري(نمونه پژوهي: مقايسه عموميت بازار سنتي تجريش و مجموعه ارگ تجريش)

The Usability of the Constructive Factors of the Space Publicness in the Discourse of Civil Society for Urban Spaces (A Case Study of the Traditional Market of Tajrish and Tajrish Arg Complex)

در سالهاي اخير نقدهاي بسياري در مورد ميزان عموميت فضاهاي جديد شهري و از ميان رفتن و يا كاهش شايان توجه عموميت اين فضاها در مقايسه با فضاهاي شهرهاي سنتي، مطرح گرديده است. به نظر ميرسد بيشتر تحليلهاي اخير از هنجارهاي گفتمان جامعه مدني متأثر شده‌اند. اما با وجود نظريه‌پردازيهاي موجود در گفتمان جامعه مدني تحت عنوان ايده عرصه عمومي، هيچ يك از آثار موجود تا مرحله ارائه عاملهاي سازنده عموميت فضاهاي شهري پيش نرفته‌اند و اجماعي بر سر معيارهاي داوري درباره عموميت اين فضاها وجود ندارد. با توجه به اين شكاف نظري، طرح‌ريزي پژوهشي با هدف مقايسه ميزان عموميت فضاهاي جديد و فضاهاي سنتي شهري با رهيافت دستيابي به معيارهاي ارزيابيِ عموميت فضاها در گفتمان جامعه مدني و بررسي قابليت كاربست آنها براي فضاهاي شهري بايسته است. مقاله پيش رو با اين هدف ابتدا با شيوه تحليلي و توصيفي به مرور ساختارمند انگارههاي انديشمندان و تجربههاي پژوهشي مرتبط پرداخته است و در گام بعدي قابليت كاربست عاملهاي به‌دست آمده را به عنوان معيارهايي براي داوري عموميت فضاهاي شهري، از طريق روش دلفي بررسي نموده است. مشخص گرديد كه چهار عاملِ دسترسي همگاني، انطباق پذيري، تعامل و گفتگو و مصونيت، براي قضاوت درباره عموميت فضاهاي شهري مناسب هستند. بر اين پايه، با هدف پاسخ به پرسش اصلي پژوهش، ميزان عموميت فضاي جديد ارگ تجريش و فضاي سنتي بازار تجريش مقايسه گرديدند. نتايج نشان داد كه موفقيت اين دو فضا در دو عامل مصونيت و تعامل و گفتگو تفاوت معني‌داري دارند. اما ميزان عموميت دو فضا تفاوت معني‌داري را نشان نميدهد.

Urban space's publicness and decline in new urban space's publicness have been addressed by many researchers and commentators in recent years. Although their attitudes towards publicness have been mainly influenced by civil society discourse, and despite existing theories about publicness in the civil society discourse, none of them has introduced constructive factors for the publicness of urban spaces. Also, there is no consensus on the criteria for evaluating the publicness of these spaces. Considering this theoretical gap, the first step of this research is through a systematic review of scholars' opinions and research experiences to identify the component factors of the publicness of spaces in the civil society discourse. In the next step, the Delphi technique is used to evaluate the usability of these factors in assessing the publicness of urban spaces. The results show that only four factors, namely, public access, adaptability, interaction and discussion, and immunity can be used to assess the publicness of urban spaces.