پردازش زمان دستوري: بازنمود ذهني زمان مطلق و نسبي در فارسي و انگليسي از رويكرد روان‌شناسي زبان

Mental Representations of Persian and English Absolute and Relative Tenses: A Contrastive-Psycholinguistic Approach

پرسش اصلي اين تحقيق واقعيت روان‌شناختي پيچيدگي بازنمودي زمان دستوري در فارسي و مقايسۀ آن با نتايج به‌دست‌آمده از زبان انگليسي است. در اين پژوهش با به‌كارگيري روش تصميم‌گيري واژگاني بيناحسي سعي ‌شده‌ است نحوۀ پردازش جملات حاوي انواع زمان‌هاي دستوري (اعم از مطلق و نسبي) با برنامۀ نرم‌افزاري انداز‌گيري زمان واكنش به هزارم ثانيه (dmdx ) بررسي‌شود. چارچوب نظري پژوهش مبتني بر رمزگان چندبخشي/ چندگانه در روان‌شناسي زبان (Shapiro & Levine 1990) و طبقه‌بندي زماني در زبا‌ن‌شناسي (Comrie, 1985) است. متغير مستقل نوع زمان دستوري و متغير وابسته زمان واكنش آزمودني‌ها به محرك ديداري است. آزمودني‌ها 25 نفردانشجوي 18 تا 30 ساله بوده‌اند كه در دو گروه مرد و زن مرتب شده‌اند. نتيجۀ آزمون اول نشان مي‌دهد جملات حاوي زمان دستوري مطلق حال ساده مشتمل بر حقايق علمي، كارگفت‌هاي كنشي/ اجرايي و نيز جملات حاوي فعل آينده همراه با «خواستن» سريع‌تر از انواع ديگر پردازش مي‌شوند. توجيه و توضيح اين امر را مي‌توان به اين حقيقت نسبت داد كه حقايق علمي در تجربۀ زيستۀ ابناء بشر ثبت شده است و بسامد بالايي دارد و نيز افعال كنشي-اجرايي كه وابسته به زمان اداي جمله هستند و افعال در زمان دستوري آينده كه تنها يك كاركرد بر آن‌ها مترتب است، سريع‌تر پردازش مي‌شوند. نتيجۀ آزمون دوم نشان مي‌دهد جملات سادۀ حاوي زمان دستوري نسبي بي‌زمان (مصدر) دير‌تر از انواع ديگر (حال كامل، گذشتۀ كامل و التزامي) پردازش مي‌شوند. توجيه و توضيح اين امر را مي‌توان به اين حقيقت نسبت داد كه مصادر از آنجا كه بي‌نشان‌ترين صورت فعلي هستند و فاقد وجه، زمان، شخص و شمار هستند شمول معنايي بيشتري دارند و ديرتر پردازش مي‌شوند. نتيجۀ آزمون‌هاي جانبي اول و دوم نشان مي‌دهد كه زمان پردازش جملات مركب حاوي زمان‌هاي مختلف مطلق و نسبي تفاوت معني‌دار با هم ندارد. به عبارت ديگر، با مركب شدن نوع جمله تفاوت‌هاي معني‌داري كه سابقاً قابل مشاهده بود از بين رفته ‌است. دستاورد پژوهش حاضر اين است كه مي‌توان در امر آموزش زبان فارسي از مفهوم بار شناختي بهره گرفت و آموزش زمان‌هايي را كه بار شناختي بيشتري را بر ذهن متحمل مي‌كنند در فرايند آموزش به تأخير انداخت.

The main issue addressed in the present study was the psycholinguistic reality of representational complexities of tenses in Persian compared to English language. The cross-modal lexical decision method was used to examine relative tense processing during sentence processing. The theoretical frameworks applied here were those of Comrie (1985) and Shapiro (1990) dealt with linguistically and psycholinguistically, respectively. The dependent and independent variables were the participants’ reaction times and the type of tense, respectively. 25 university students aged 18-30 years were selected based on some specific factors like gender and university grade. The results of the 1st experiment showed that simple sentences, including factual scientific present and future tense verbs, as well as performatives, were processed faster than those containing other tenses. This was the result of either common experiences of human beings or instantaneous verbs uttered by them. The results of the 2nd experiment revealed that simple sentences containing non-finite relative tense verbs were processed slower than those having other tenses like present perfect, past perfect, and subjunctives. This might be related to the un-markedness of non-finites. What was common in these two experiments was that converting simple sentences into complex ones would erase the significant differences in the participants’ times of reaction to the simple sentences. The findings of this research demonstrated that cognitive load could be used in the curriculum design for non-native learners of Persian language so that learning the tenses that needed a much more cognitive load could be postponed in the learning process.