تأثير حقوق بشر مبتني بر كرامت اجتماعي در حقوق قراردادها در حقوق ايران و رويه قضايي اروپايي

The Impact of Human Rights Based on Social Dignity on Contract Law in Iranian Law and European Case Law

با توسعه حقوق بشر در تمام ابعاد زندگي بشريت نمي‌توان تأثير آنرا بر حقوق خصوصي (رابطه افقي) و در نتيجه بر حقوق قراردادي نفي كرد. كرامت انساني با توجه به تبع و ماهيت انسان داراي دو وجه فردي و اجتماعي است. كرامت اجتماعي انسان سر منشأ حق‌هايي من جمله آزادي اشتغال، آزادي تحصيل، آزادي بيان، آزادي مذهب و آزادي دسترسي به اطلاعات است كه لازمه زندگي اجتماعي در يك جامعه دموكراتيك است. پرسش اين است اين حقوق صرفنظر از اينكه نسل چندم از حقوق بشر است، چطور در روابط قراردادي قابل اعمال بوده و آيا انصراف يا نقض هر يك از حق‌هاي برشمرده از طريق قرارداد امكانپذير است؟ در اين زمينه ضمن تحليل آراي مختلف در رويه برخي كشورهاي اروپا و دادگاه حقوق بشر اروپايي، مي‌توان گفت در حقوق ايران حق‌‌هاي مزبور از جمله حق‌هاي كلي مدني هستند كه با قرارداد ولو به‌طور جزئي هم قابل اسقاط نمي‌باشند و ضمانت اجراي نقض حقوق مذكور بطلان تمام يا قسمتي از عمل حقوقي خواهد بود.

With the development of human rights in all aspects of human life, its impact on private law (horizontal relationship) and consequently on contract law cannot be denied. Human dignity has two individual and social aspects according to human nature. Human social dignity expresses rights such as freedom of employment, freedom of education, freedom of expression, freedom of religion and freedom of access to information that are necessary for social life in a democratic society. Regardless of which generation of human rights these rights are, the main question is how these rights apply in contractual relations and whether it is possible to waive or violate any of the rights enumerated through the contract. In this regard, while analyzing different opinions in the case of some European countries and the European Court of Human Rights, it can be said that in Iranian law, these rights are among the general civil rights that cannot be revoked by contract, even in part, and in case of violation of the mentioned rights, the result will be the annulment of all or part of the contract.