بازنگري دو نظريه از سه‌گانۀ پورشريعتي در كتاب: (Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran) (افول و سقوط شاهنشاهي ساساني اتحاديه ساساني_ پارتي و فتح ايران به دست عرب‌ها)

A Reassessment of Two Theories of Pourshariatiʼs Thriple View in her “Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”

تاكنون نقدهايي مكتوب و شفاهي به كتاب پروانه پورشريعتي با عنوان:Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran وارد شده است كه منتقدان با ديدگاه‌هايي متفاوت به ارزيابي اثر و تقويت يا تضعيف نظريه­ هاي وي پرداخته­ اند. پرواضح است كتاب­هايي از اين­دست كه هم ارائۀ جسورانه­اي از كليات بديع و ايده ­آفرين است و هم دريايي از جزئيات را فراروي مخاطب مي ­گشايد اين قابليت را داراست كه به كرات در بوتۀ نقد، جرح و تعديل و ترميم نهاده شود. اين نوشتار نيز با هدف پرداختن به جان­مايۀ اثر كه همانا سه ­گانۀ پورشريعتي در قالب يك نظريۀ كلان و دو نظريۀ خُرد است سامان يافته است. نظريۀ كلان مبتني بر ماهيت كنفدراسيوني نظام حكومتي ساساني است و نظريه­ هاي خُرد بر تمايز فرهنگي- ديني پارسيان و پارتيان و نيز گاه شماري فتوح تمركز دارد. واكاوي انتقادي با رويكرد تحليلي حاكي از وجود شواهدي مبني بر تمركزگرايي و تمركزگريزي متناوب در طول حكومت ساسانيان است؛ نكت ه­اي كه غلبۀ نظريۀ كنفدراسيوني بر نظريۀ تمركزگرايي را در معرفي نظام حكومت ساساني به چالش مي­كشد. همچنين در نظريۀ دوگانگي مذهبي پارسيگ-پهلو با وجود برخي اشارات قابل­تأمل، شواهد متقني ارائه نمي­شود.

Parvaneh Pourshariati’s study, “Decline and Fall of the Sasanian Empire. The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”, is a substantial investigation that offers a novel perspective supported by a great number of details and data from multiple disciplines. This book has received various receptions in the scholarship. The paper is dedicated to the reexamination of three conceptual constituents in the Pourshariati’s narrative: first, her master thesis concerning the confederation nature of the Sassanid state. Second, the religious-cultural differences among the Persians and the Parthians. Third, the chronology of the Futuh. Through a critical-analytic approach, the authors argue that opposing Pourshariati’s master thesis, there seem to be sequential periods of centralization and de-decentralization in the Sassanid Empire. Furthermore, we discuss that, in spite of Pourshariati’s interesting idea about the religious differences between Pārsīg and Pahlaw, her argument is not justified.