كليدواژه :
اوولوشن , برابرنهاد , تطور , تكامل , فرگشت , واژه‌سازي
چكيده فارسي :
در واژه سازي هاي علمي علاوه بر توجه به ظرافت هاي ريشه شناختي بايد به دو نكته توجه كرد. نخست آنكه برخي واژگان نظري به نحوي مستقيم يا غيرمستقيم بار استعاري واژگاني را از جامعه اي كه نظريه در آن شكل گرفته حمل مي كنند. دوم آنكه برخي از واژگان كليدي موجود در برخي نظريه هاي علمي شبكه معنايي درهم تنيده اي را شكل مي دهند. بنا بر اين براي هر واژه اين شبكه بايد به ساير واژگان شبكه نيز توجه داشت. اين باعث مي شود كه در چنين واژه گزيني هايي فلسفه علم نيز نقش مهمي بازي كند. در اين مقاله به سراغ نظريه اوولوشن مي رويم و براي روشن شدن اينكه واژگان علمي در بستر تاريخي خود معنا مي يابند اشاره هايي به فضاي اجتماعي و سياسي ظهور اين نظريه در غرب خواهيم داشت. به نحوي مفصل تر به برخي انديشه هاي سياسي، ديني و اجتماعي ظهور نظريه در ميان اعراب، تركان عثماني و ايرانيان اشاره مي كنيم كه احتمالا بر يافتن معادل مناسب براي اوولوشن تاثير داشته است. ساختار مقاله چنين است كه ابتدا اشاره اي بسيار كوتاه خواهيم داشت به اهميت شناختي واژگان. سپس، تلاشي خواهيم داشت در معرفي تاريخچه اي از معادل هاي پيشنهادي در ميان اعراب، تركان عثماني، و بالاخره در ميان فارسي زبانان براي واژه «اوولوشن». در قسمت بعد به رايج ترين دلايلي كه طرفداران برابرنهادهاي مشهور براي انتخاب خود مي آورند اشاره مي شود. آنگاه بحثي فلسفي را در خصوص واژه اوولوشن در متون كنوني زيست شناسي و فلسفه زيست شناسي پي مي گيريم كه البته در دسترس نخستين پيشنهاددهندگان نبوده است. خواهيم ديد در ميان خود زيست شناسان صاحب نام قرن بيستم نيز بر سر جهت داري فرايند تكامل اختلاف نظر بوده است. بخشي از اين اختلاف مي تواند به ابهام در گفته هاي خود داروين بازگردد؛ اما جداي از اينكه داروين در اين باب چگونه مي انديشيده است بحث جهت داري فرايند اوولوشن تا به امروز در ميان زيست شناسان برقرار است. در بخش پيشاپاياني به چند مفهوم ديگر در نظريه اشاره مي كنيم و نشان مي دهيم نوع تفسير ما از اين مفاهيم مي تواند در جهت دار ديدن يا نديدن فرايند اوولوشن، و در نتيجه بر گرايش به گزينش يكي از برابرنهادها اثر گذارد. در بخش نهايي پيشنهادي براي اين سنخ پژوهش ها عرضه مي شود.
چكيده لاتين :
In translating scientific terms, in addition to paying attention to etymology, two points should be considered. First, some theoretical terms directly or indirectly carry the metaphorical burden of words from the society in which the theory is formed. Second, some of the key theoretical terms in scientific theories form an intertwined conceptual network. Therefore, for each term of this network, other entwined terms must be considered. This makes the philosophy of science also play an important role in such translations. In this article, we turn to the theory of evolution, and to demonstrate that scientific terms make sense in their historical context, we will refer to the social and political context of the emergence of the evolutionary theory in the West. We refer in more detail to some of the political, religious, and social ideas of the emergence of the theory among the Arabs, the Ottoman Turks, and the Iranians, which may have influenced the finding of a suitable translation for “evolution”. The structure of the article is such that we will first briefly point to the cognitive significance of the terms. Then, a history of the proposed translations for “evolution” among the Arabs, the Ottoman Turks, and finally among the Persians will be interduced. The next section outlines the most common reasons given by fans of each translation for their choice. We then engage in a philosophical discussion of the concept of “evolution” in the current texts of biology and philosophy of biology. We will see that there has been disagreement among the twentieth century’s biologists to whether or not the evolutionary process is directional. Part of this disagreement can be traced back to the ambiguity in Darwin's own writings; but apart from how Darwin thought about it, there is still a debate among biologists about the directionality of the evolutionary process. In the penultimate section, we point out a few other concepts in theory and show that our interpretation of these concepts can affect our interpretation on the directionality of the evolutionary process, and thus affect our choice in translation. In the final section, a proposal for this type of research is presented.
