كليدواژه :
سقاخانة اردبيل , مجموعة شيخ صفي‌الدين , آيين و باور , آناهيتا , اماكن مقدس
چكيده فارسي :
بيان مسئله: مكان‌هاي آييني ايران در اثر تغيير و تحولات سياسي-اجتماعي، اقدامات تجددگرايانه و بازسازي‌هاي حساب نشده، دچار تحريف در بيان هويت و نيز انحراف در راستاي فكري تأثيرگذارنده براي ساخت بنا شده‌اند. به طوري‌كه در برخي نمونه‌هاي مطالعاتي حتي با ظهور بازتعريفي جديد، اصل موضوع دچار آلودگي مفاهيم شده و به مرور زمان آن مفاهيم تغييريافته جايگزين بنيان‌هاي اعتقادي اصيل شده‌اند. شهر اردبيل به لحاظ تجربة تاريخي، سياسي و آييني كهن نشانه‌هايي از اين هويت‌هاي تغييريافته را به صورت نهان و آشكار در خود دارد. عبادتگاه سقاخانه در اين شهر به علت هم‌عصري زمان احداث آن با پايه‌گذاري حكومت شاه اسماعيل صفوي كه دورة عطف و تغيير اعتقادي در سرزمين ايران محسوب مي‌شود و نيز به لحاظ جايگاه مكاني بنا كه با مجموعة تاريخي بقعه شيخ صفي‌الدين هم‌جوار انتخاب شده، قابليت بالقوه‌اي براي بررسي چگونگي احداث و مطالعة ويژگي‌هاي محيطي پيرامون بنا را داشت.
هدف پژوهش: پژوهش حاضر، با هدف بررسي ميزان تأثير آيين‌ها و كهن‌الگوهاي تاريخي جهت تصميم‌گيري براي انتخاب موقعيت بناي عبادتگاه‌ها، اقدام به مطالعه موضوع كرد.
روش پژوهش: رويكرد مطالعه در اين پژوهش از نوع كيفي و چهارچوب آن در قالب توصيفي- تحليلي نگاشته شده و جمع‌آوري اطلاعات با شيوة كتابخانه‌اي به همراه تحقيق ميداني انجام شده است. اين تحقيقات به‌صورت انجام مصاحبه‌هاي حضوري از افراد محلي كه مطلع به تاريخ و گذشته مكان موردنظر بودند، صورت گرفت. در اين پژوهش، فرضيه بر اين مبنا استوار بود كه انتخاب محل احداث معابد تحت تأثيرات اعتقادات كهن يعني باورها و آيين‌هاي پيش از زرتشت كه به حضور عناصر طبيعي مانند آب و درخت در جوار پرستشگاه‌ها تأكيد و تكيه دارد.
نتيجه‌گيري: نتايج به دست‌آمده نشان داد كه الگوهاي مفروض براي احداث بناهاي عبادي در آيين مهر و آناهيتا، انطباق با معيارهاي محيطي و ظاهري بناي عبادتگاه سقاخانه را داراست.
چكيده لاتين :
Problem statement: Due to socio-political changes, modernist actions, and uncalculated reconstructions, Iranian rituals, and religious places have been affected by distortion in the expression of identity, as well as deviations in the influential thoughts on construction. This effect is so much so that in some studies, even with the advent of a new redefinition, the essence of the subject has become contaminated with concepts and over time those concepts have changed and replaced the original beliefs. The city of Ardabil holds hidden and obvious signs of these changed identities in terms of historical, political, and ancient ritual experiences. Due to its establishment in the same era of Shah Ismail Safavid, which was a turning point in Iran, and its adjacency to the tomb of Sheikh Safi al-Din, the Saqakhaneh shrine can be examined for its construction process, and the environmental features surrounding the building.
Research objective: The present study aims to investigate the effect of rituals and historical archetypes on the choice of location for places of worship.
Research method: The research is qualitative with a descriptive-analytical framework, and data collection was done by bibliographic, as well as field studies. Field studies included face-to-face interviews with the locals, who knew the history of the place in question. This study hypothesized that the choice of the construction site of temples was under the influence of ancient beliefs, i.e. pre-Zoroastrian beliefs and rituals that emphasized and relied on the presence of natural elements such as water and trees near temples.
Conclusion: Finally, the obtained results showed that the hypothetical patterns for the construction of religious buildings in the Mehr and Anahita religions comply with the environmental and physical criteria of the Saqakhaneh shrine.
