بررسي ويژگي‌ها و شيوه‌هاي به‌كارگيري تزئين تنگ‌بري در آثار معماري ايران صفوي و هند گوركاني

The Investigation of Features and Methods of Using “Tongborie” Decoration in Architectural Works of Safavid Iran and Mughal India

بيان مسئله: تنگ‌بري يكي از عناصر وابسته به معماري در ايران عصر صفوي و هند گوركاني است. روابط فرهنگي و سياسي صفويان و گوركانيان نقش بسزايي در تعامل و نفوذ هنر بين دو كشور داشته است، به‌طوري كه بسياري از هنرها از جمله هنر تزئيني «تنگ‌بري» كه در هند با نام «چيني‌خانه» شناخته مي‌شود، بر اثر همين تبادلات رونق يافته است. بر اين اساس انجام مطالعة تطبيقي جهت بررسي اين آثار به لحاظ ويژگي‌هاي شكلي و كاربرد آن در فضاسازي معماري ايران دورة صفوي و هند دورة گوركاني، مسئلة اصلي اين پژوهش است. اين پژوهش با بررسي ويژگي‌هاي فرمي، نقوش و تكنيك‌هاي اجراي تنگ‌بري، نگرش متفاوت هنرمندان در شيوه‌هاي به‌كارگيري اين تزئين در بناهاي دو سرزمين را مشخص مي‌كند. هدف پژوهش: بررسي تأثير مراودات فرهنگي ايران دورة صفوي و هند دورة گوركاني بر روند تحول عنصر تنگ‌بري، شناخت ويژگي‌هاي شكلي و چگونگي به‌كارگيري اين تزئين در بناهاي دو كشور از اهداف اصلي پژوهش است. هدف ثانوية پژوهش استفاده از دانش به‌دست‌آمده از موضوع در طراحي زيورآلات و صنايع‌دستي است كه البته در اين مقاله به اين موضوع پرداخته نشده است. روش پژوهش: پژوهش حاضر بر اساس تحليل يافته‌هاي تاريخي و توصيف نقوش بر مبناي دانش نظري و بصري شكل گرفته است و شيوه‌هاي گردآوري اطلاعات شامل پيمايش ميداني بناها، مطالعة منابع داخلي و خارجي معتبر و كسب اطلاع از اشخاص صاحب‌نظر است. نتيجه‌گيري: اين بررسي نشان مي‌دهد عنصر تزئيني چيني‌خانه تحت تأثير تنگ‌بري‌هاي ايران و طي روابط فرهنگي ايران و هند در دورة صفوي وارد هنر هندوستان شده است و به لحاظ گونه‌شناسي، به سه فرم كليِ «محرابي»، «ظرفي» و «كتيبه‌اي» در تزئينات تنگ‌بري هر دو دورة صفوي و گوركاني قابل دسته‌بندي است. تكنيك‌ها و مصالح به‌كاررفته در نمونه‌هاي ايراني و هندي داراي تفاوت‌هايي با يكديگر بوده ليكن به‌صورت كلي تنگ‌بري‌هاي ايراني با تنوع شكلي بيشتر، در فضاسازي داخلي كاربرد داشته‌اند. در مقابل نمونه‌هاي موجود در هند از تنوع در تكنيك‌هاي ساخت برخوردار بوده و بيشتر در نماسازي سطوح خارجي مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

Problem statement: “Tongborie” is one of the dependent elements of architecture in the Safavid Iran and Mughal India eras. Safavids and Mughals cultural and political relations have had a significant role in art influence between two countries so that many arts including Tongborie decorative art which is known as “Chini-khana” in India has gained popularity because of these relations. The main statement of this study is investigating these works in terms of form and application in the architecture of the Safavid Iran and Mughal India eras. This study determines different attitudes of artists in the application of these patterns in the monuments of two lands by investigating form features, patterns, and Tongborie application techniques. Research objective: The main objective of this study is to investigate how cultural relations between Safavid Iran and Mughal India influence the evolution of Tongborie objects, the recognition of form features, and the use of these designs in monuments of two countries. The secondary aim is to use of resulted knowledge in designing jewelry and handcrafts which has not been addressed in this article. Research method: The present study has been based on historical findings analysis and description of patterns based on theoretical and visual knowledge and data collection methods including a field survey of monuments, study of internal and external creditable sources, and obtaining knowledge from experts. Conclusion: This study shows that the decorative element of Chini-khana has entered Indian art under influence of Iran Tongbories and can be categorized into three general forms “Altar”, “Container”, and “Epigraph” Techniques and materials used in Iranian and Indian models have had differences. Iranian Tongbories have been used in interiors with more variety of forms. In contrast, extent models in India have had a variety in mason techniques and have often been used in the landscaping of external surfaces