عنوان مقاله :
بررسي شكل‌گيري حروف منفصل در خط نستعليق براساس بياض تاج‌الدين احمد وزير
عنوان به زبان ديگر :
Studying the Formation of Separate Letters in Nasta’liq Script According to Taj al-Din Ahmad Wazir’s Anthology (Bayaz)
پديد آورندگان :
كاردارطهران، دلارام دانشگاه شهيد بهشتي، تهران، ايران , قليچ خاني، حميدرضا دانشگاه دولتي دهلي، هند
كليدواژه :
نستعليق آغازين , حروف منفصل , ميرعلي تبريزي , بياض تاج‌الدين احمد وزير , شيراز
چكيده فارسي :
بيان مسئله: از نيمة نخست سدة هشتم ه. ق. جنبش ابداع قلم‌هاي خاصِ ايرانيان آغاز شد و نتيجه، پيدايش سه خط تعليق، نستعليق و در سده‌هاي بعد، شكستة نستعليق بود. نيك مي‌دانيم كه وضع اقلام به يك‌باره صورت نگرفته بلكه به تدريج تكامل يافته، از اين رو هدف اصلي اين پژوهش بررسي سير تغييرات به‌كاررفته در حروف منفصل نستعليق است. هدف ديگر اين پژوهش، بررسي ميزان تأثيرگذاري خط نسخ و تعليق بر پيدايش نستعليق است.
هدف پژوهش: با توجه به اشارات قبل و همچنين با استناد به اين نظر كه ميرعلي تبريزي خط نستعليق را به كمال رسانده و پيش از آن، اين خط در شيراز به ظهور رسيده و وجود نسخة ارزشمند بياض تاج‌الدين احمد وزير در كتابخانة مركزي دانشگاه اصفهان، كه يكي از نسخه‌هاي خطي نفيسي است كه به سال 782 ه. ق. در شيراز براي تاج‌الدين احمد وزير، كه در زمان سلطنت شاه شجاع (760- 786 ه. ق.) وزارت فارس را بر عهده داشته، فراهم شده است، در اين پژوهش، به بررسي پيدايش و شكل‌گيري حروف منفصل خط نستعليق در سدة هشتم ه. ق. در ايران و با تأكيد بر اين بياض، پرداخته شده است.
روش پژوهش: به منظور مقايسه، نسخة خطي «شاهنامة باينسقري» به عنوان شاخص خط نستعليق پس از ميرعلي تبريزي در نظر گرفته شده و پس از شناسايي خطوط نستعليق آغازين در بياض تاج‌الدين احمد و گروه‌بندي آنان، بررسي بر روي خطوط بياض و مقايسه ميان آن‌ها و خطوط شاخص صورت گرفته است.
نتيجه‌گيري: نتايج حاصل نشان مي‌دهد كه ميرعلي تبريزي يگانه واضع خط نستعليق نيست بلكه سامان‌دهندة آن است، همچنين براساس مستندات، همزمان با ميرعلي تبريزي، خط نستعليق آغازين در شيراز نيز ديده شده است. از سوي ديگر مي‌توان اذعان داشت كه نستعليق، برخلاف نظر عده‌اي كه آن را نسخ‌كنندة تعليق مي‌دانند، از تركيب قواعد دو خط نسخ و تعليق شكل گرفته است.
چكيده لاتين :
Problem statement: The Iranians set about creating unique scripts in the early 14th century, resulting in introduction of three scripts: Tali’q, Nasta’liq, and Shikasta Nasta’liq. It remains apparent that the development of pens did not occur overnight, but rather over time.
Research objective: The primary goal of this study would be to investigate the trend of growth in individual letters (Mofradat) in Nasta’liq. Another objective of this study is to argue about how Naskh and Taliq have encouraged the emergence of Nasta’liq.
Research method: As a contrast, we used letters in Baysonqori Shahname as an index of Nasta’liq following Mir Ali Tabrizi. We began comparing anthology scripts after identifying and classifying early Nasta’liq in Taj al-Din Ahmad Wazir’s anthology. According to what has already been stated, and also based on the belief that Mir Ali Tabrizi improved Nasta’liq and it appeared in Shiraz before that time, along with Taj al-Din Ahmad Wazir’s anthology in the University of Isfahan’s Central library, which is a valuable manuscript dating from 1380 . in Shiraz for Taj al-Din Ahmad Wazir during the Shah-Shojae kingship in Fars (1359-1385), this article deals with the formation of Nasta’liq separate letters (Mofradat) in 14th century in Iran.
Conclusion: The evidence suggests that Mir Ali Tabrizi is not the sole founder of Nasta’liq, but that he has just ordered the script according to some criteria. According to some documents, the early Nasta’liq script was also encountered in Shiraz at the same period as Mir Ali Tabrizi. On the other hand, the Nasta’liq script can be described as a hybrid of two script rules: Naskh and Taliq.
