كليدواژه :
تاريخ كاشت , تغيير اقليم , رشد دانه , عملكرد , كود زيستي
چكيده فارسي :
به‌منظور بررسي امكان كاهش اثر منفي تنش گرماي انتهاي فصل با استفاده از باكتري‌هاي حل‌كننده فسفات، اين پژوهش در سال زراعي 98-1397 در مزرعه‌اي واقع در منطقه هفتكل وابسته به دانشگاه آزاد اسلامي رامهرمز به‌صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. عامل اصلي شامل تاريخ كاشت در دو سطح (اول آذرماه و 12 دي‌ماه) و عامل فرعي به‌صورت فاكتوريل شامل پنج رقم گندم نان (چمران2، مهرگان، سيروان، شوش و برات) و دو سطح كاربرد باكتري‌هاي حل‌كننده فسفات (عدم تلقيح و تلقيح بذر) بود. نتايج نشان داد كه با تأخير در كاشت و وقوع تنش گرما در دوره پرشدن دانه، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت و دوره مؤثر پرشدن دانه كاهش و سرعت پرشدن دانه افزايش يافت و شدت واكنش بسته به رقم متفاوت بود. رقم مهرگان در هر دو تاريخ كاشت از عملكرد بالايي برخوردار بود و در تاريخ كاشت تأخيري با بيش‌ترين افزايش در سرعت پرشدن دانه و كم‌ترين كاهش تعداد دانه در سنبله، بيش‌ترين عملكرد دانه و شاخص برداشت را به خود اختصاص داد. با تلقيح بذر با باكتري در هر دو تاريخ كاشت، به‌طور متوسط، تعداد دانه در سنبله 6/4 درصد، عملكرد دانه 6/7 درصد و عملكرد بيولوژيك 7 درصد افزايش يافت، اما اثر متقابل تاريخ كاشت در رقم در باكتري بر عملكرد و صفات مرتبط با آن معني‌دار نبود و ازاين‌رو، تأثير باكتري‌هاي حل‌كننده فسفات بر تخفيف اثر تنش گرما اثبات نشد و تأثير مثبت باكتري در هر دو تاريخ كاشت يكسان بود. در مجموع در اين پژوهش، توانايي بالاتر در افزايش سرعت پرشدن دانه و حفظ بيش‌تر تعداد دانه در سنبله، دو صفت با اهميت براي دستيابي به عملكرد دانه بالاتر در شرايط تنش گرماي انتهاي فصل شناخته شد.
چكيده لاتين :
In order to investigate the possibility of reducing the negative effects of late-season heat stress using phosphate-solubilizing bacteria, this experiment is carried out as split factorial based on a complete randomized block design with three replications in a farm located in Haftkol city under the supervision of Ramhormoz Islamic Azad University, during the growing season 2016-2017. The main factor consists of planting date in two levels (22 November and 2 January) and the sub factors as a factorial consisted of five bread wheat cultivars (Chamran2, Mehregan, Sirvan, Shush and Barat) and of two levels application of phosphate solubilizing bacteria (inoculation and without inoculation). The results show that with a delay in planting and occurrence of heat stress in grain filling period, grain yield, biological yield, harvest index, and effective grain filling period are decreased and grain filling rate is increased. Also, the reaction intensity has varied depending on the cultivar. Mehregan cultivar has high yield in both planting dates and in the delayed planting date with the highest increase in grain filling rate and the lowest decrease in number of seeds per spike, had the highest grain yield and harvest index. By inoculating the seeds with bacteria, on both planting dates, on average, the number of seeds per spike is increased by 4.6%, grain yield by 7.6%, and biological yield by 7%, but the interaction effect between planting date, cultivar and bacteria on yield and its related traits is not significant. Therefore, the effect of phosphate solubilizing bacteria on mitigating the effect of heat stress is not proven and the positive effect of bacteria is the same on both planting dates. Overall, in this study, higher ability to increase grain filling speed and maintain more grain number per spike are identified as two important traits for achieving higher grain yield under late-season heat stress conditions.
