دانش سنتي جنگل‌نشينان زاگرس در ارتباط با ارزش‌هاي دارويي گياهان چوبي و علفي (پژوهش موردي: جنگل-هاي خرم‌آباد، استان لرستان)

Traditional knowledge of Zagros forest dwellers related to the medicinal values of woody and herbaceous plants (Case study: Khorramabad forests, Lorestan Province)

گياه مردمن گاري به بررسي دانش هاي سنتي مرتبط با گياهان در جوامع محلي پرداخته و يكي از شاخه هاي مهم آن مربوط به ارزش هاي دارويي گياهان است. باتوجه به وجود جوامع محلي مختلف در جنگل هاي زاگرس و تنوع دانش هاي سنتي در اين منطقه و همچنين كمبود اطلاعات موجود در اين زمينه، در پژوهش پيشرو سعي شد دانش سنتي مرتبط با ارزش هاي دارويي گياهان در سامان عرفي چناركل شهرستان خرم آباد مطالعه شود. اطلاعات مورد نياز با استفاده از روش نمونه گيري گلوله برفي، استفاده از مطلعين كليدي و انتخاب هدفمند جمع آوري شد. براساس نتايج، 44 گونه چوبي و علفي دارويي و خوراكي )به طور عمده ميوه درختان و درختچه ها( در منطقه شناسايي و دانش سنتي مربوط به آنها به ويژه كاربرد محلي و شيوه مصرف ثبت شد. در بين اندام هاي گياهي مورد استفاده، ميوه و برگ به ترتيب با 27 و 5 / 23 درصد بيشترين سهم را داشتند. بيست گونه فقط استفاده خوراكي داشتند، در حاليكه گياهاني كه فقط مصرف دارويي داشتند، نه گونه بودند. بيست و چهار گونه ) 5 / 54 درصد( بهصورت خام استفاده مي شدند كه عمده آنها يا ميوه هاي خوراكي جنگلي مانند بنه و خينجوك بودند و يا مانند آبتره و پرسياوش به صورت سبزي كاربرد داشتند. نتايج اين پژوهش تأييد كرد كه جوامع محلي به خوبي با ارزش دارويي و خوراكي گياهان بومي منطقه آشنا هستند، منتهي تلفيق دانش سنتي غني روستائيان و عشاير با مباني حفظ و پايداري اكوسيستم موضوعي است كه بايد مورد توجه جدي قرار گيرد.

Ethnobotany is the study of a region's plants through the traditional knowledge of a local culture and people. One of its important branches is related to the medicinal values of plants. Due to the existence of different local communities in the Zagros region and the diversity of traditional knowledge in this area, as well as the lack of information in this field, the study tried to study traditional knowledge related to medicinal properties of plants in the common-law forest area of Chenarkol in Khorramabad city, Lorestan province. Based on the results, 44 woody and herbaceous medicinal and edible (mainly fruit of trees and shrubs) species were identified in the area and their traditional knowledge especially their application and the way of preparation was recorded. Among the plant organs used, fruits and leaves had the largest share with 27% and 23.5%, respectively. Twenty species had only edible use, while only medicinal plants had nine species. Twenty-four species (54.5%) of the plants were used raw, most of which were either edible forest fruits (such as Pistachia atlantica and P. khinjuk) or as a vegetable (such as Nasturtium officinale and Adiantum capillus-veneris). The findings confirm that local communities in the area are well acquainted with the region's native medicinal plants and their medicinal and nutritional values, but combining the rich traditional knowledge of the villagers and nomads with the basics of conservation and sustaining the ecosystem is an issue that needs serious attention.