پديد آورندگان :
جليلي سه بردان، يسنا دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان، گرگان، ايران , كاوسي، محمدرضا دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - دانشكده علوم جنگل، گرگان، ايران , عطار روشن، سينا دانشگاه آزاد اسلامي واحد اهواز - دانشكده علوم كشاورزي و منابع طبيعي، اهواز، ايران , حبشي، هاشم دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - دانشكده علوم جنگل، گرگان، ايران
كليدواژه :
پوشش گياهي , خاستگاه جغرافيايي , خوزستان , روش ويتاكر , شكل زيستي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: خاورميانه، ايران و ازجمله خوزستان در منطقه خشك جهان واقع شده‌اند و پديده گردوغبار جز ويژگي‌هاي اين مناطق است. كانون‌هاي بحراني گردوغبار با وسعت حدود 350 هزار هكتار در استان خوزستان وجود دارند. اين مناطق در قالب 7 محدوده مشخص مي‌شوند كه عبارتند از: جنوب هورالعظيم، شمال خرمشهر، شرق اهواز، جنوب شرق اهواز، محدوده بندر امام تا اميديه، محدوده ماهشهر تا هنديجان و شرق هنديجان. هدف اين پژوهش تهيه فهرست فلورستيك گونه‌هاي گياهي، تعيين شكل‌هاي زيستي و پراكنش جغرافيايي گياهان است.
مواد و روش‌ها: فلور منطقه، از رويشگاه‌هاي طبيعي كانون‌هاي بحراني گردوغبار شماره 1، 2 (كانون هورالعظيم) و كانون شماره 4 (كانون جنوب شرق اهواز) منطقه اهواز در فصل بهار و تابستان سال 1398 جمع‌آوري شد. انتخاب اين مناطق به علت طرح‌هاي نهالكاري، ويناس و مالچ نفتي اجرا شده در اين كانون‌ها بود.
پس از تعيين سطح قطعات نمونه به روش پلات‌هاي حلزوني ويتاكر، از روش نمونه برداري تصادفي سيستماتيك با ابعاد شبكه 200×150 متر استفاده شد. در مجموع تعداد 135 قطعه نمونه 100 متر مربعي پياده گرديد. در هر قطعه نمونه علاوه بر تعداد و پوشش سطحي، نام علمي گياهان به تفكيك جنس و گونه مشخص و ثبت گرديد.نمونه‌ها با استفاده از منابع گياهشناسي تا سطح گونه شناسايي شدند.سپس پراكنش جغرافيايي و شكل زيستي آنها تعيين شد.
يافته‌ها: بررسي‌ها نشان داد كه در منطقه مورد مطالعه 154 گونه گياهي متعلق به 36 خانواده وجود دارد. بزرگترين خانواده‌هاي گياهي منطقه،Chenopodiaceae (24 گونه)، Asteraceae (24 گونه) و Poaceae (22 گونه) است. از نظر شكل زيستي گونه‌هاي گياهي منطقه براساس روش رانكاير به ترتيب 68 گونه تروفيت، 44 گونه همي‌كريپتوفيت، 21 گونه فانروفيت،15 گونه كامفيت و 6 گونه كريپتوفيت مي‌باشند. در اين پژوهش مشخص شد كه سهم گونه‌هاي يكساله در منطقه 60 درصد و سهم گونه‌هاي چند ساله 40 درصد است. تحليل پراكنش جغرافيايي گياهان منطقه نشان داد كه 54 گونه به ناحيه رويشي ايران- توراني،40 گونه به ناحيه ايران- توراني و صحارا- سندي، 18 گونه به ناحيه صحارا- سندي، 13 گونه به ناحيه رويشي ايران- توراني، مديترانه‌اي و صحارا- سندي(0/9 درصد)،10گونه به ناحيه ايران- توراني و مديترانه‌اي، 5 گونه به ناحيه مديترانه‌اي و صحارا- سندي، 4 گونه به ناحيه ايران- توراني، اروپا- سيبري و مديترانه‌اي، 4 گونه به ناحيه ايران- توراني، اروپا- سيبري و صحارا- سندي، 2 گونه جهان وطن، 2 گونه چند ناحيه‌اي و 2 گونه به ناحيه ايران- توراني و اروپا- سيبري متعلق مي‌باشد.
نتيجه گيري: در كانون‌هاي هورالعظيم و جنوب شرق اهواز خانواده‌هاي Chenopodiaceae، Asteraceae و Poaceae پراكنش بيشتري نسبت به ساير خانواده‌ها داشته‌اند. گونه‌هاي تروفيت و همي‌كريپتوفيت با فراواني به ترتيب 68 گونه و 44 گونه نسبت به ساير اشكال زيستي فراواني بيشتر دارند، همچنين اين دسته از گونه‌ها توانستند در شرايط سخت اقليمي، در منطقه مستقر شوند.
چكيده لاتين :
Background and objectives: The Middle East, Iran and Khuzestan are located in arid region of the world and the phenomenon of dust is one of the characteristics of these regions. There are 7 critical dust centers with an area of 350000 hectares in Khuzestan province. These areas are identifie in the 7 range and include: South of Horalazim, north of Khorramshahr, east of Ahvaz, south east of Ahvaz, Bandar Imam to Omidieh, Mahshahr to Hindijan and east of Hindijan. The purpose of this study is provide a floristic list of plant species, determination of life form and geographical distribution. The selection of these areas was due to planting, vinas and oil mulch projects implemented in these centers.
Materials and methods: Plant samples were collected by using field survey method in the spring and summer of 2019 in natural habitats critical sources including number 1, 2 (Horalazim) and 4 (south east of Ahvaz) of Ahvaz. After determining the level of sample parts by Whitaker method, Systematic random sampling method with network dimensions of 200 × 150 meters was used.135 plots of 100 square meters were selected in each sample plot, in addition to the number and surface cover, the scientific names of plants were identified and recorded separately by genus and species. The samples were identified using botanical sources up to the species level. Then their Corotype and biological form were determined.
Results: Results showed that there are 154 plant species belonging to 36 families in the study area. The largest families in the region were Chenopodiaceae (24 species) followed by Asteraceae (24 species) and Poceae (22 species). In terms of life forms of plant five life forms were found including therophytes (68 species), hemicryptophytes (44 species), phanrophytes (21 species), chamoephytes (15 species) and cryptophytes (6 species). It was found that annual species in the region were 60% and perennial species were 40%. Analysis of the geographical distribution of plants in the region showed that 54 species Irano- Turanian, 40 species Irano- Turanian, Sahara- Sidian, 18 species Sahara-Sidian, 13 species Irano-Turanian, Mediterranean Sahara-Sidian, 10 Irano-Turanian, Mediterranean, 5 species Sahra-Sidian, Mediterranean, 4 species Irano- Turanian, Euro- Siberian, Mediterranean, 4 species Irano- Turanian, Euro- Siberian, Sahra- Sidian, 2 species cosmopolite, 2 species pluri regional ans 2 species Irano- Turanian, Euro- Siberian.
Conclusion: The families of Chenopodiaceae, Asteraceae and Poaceae had a good distribution in the dust centers in Ahvaz. Therophyte and hemicryptophyte species are more abundant than other life forms, and these species were able to settle in the region in harsh climatic conditions. Therefore, these species can be used to control dust through biological control.
