اثر جهت جغرافيايي و شدت خشكيدگي تاجي بر وضعيت عناصر برگ و خاك توده‌هاي جنگلي بلوط ايراني، Quercus brantii Lindl. (مطالعه موردي جنگل‌هاي مله‌سياه، استان ايلام)

Effect of slope aspect and crown dieback intensity on leaf and soil nutrient status in Persian oak stands, Quercus brantii Lindl. (Case study, Melah-Siah forests, Ilam province)

اين پژوهش با هدف بررسي اثر جهت دامنه و شدت خشكيدگي تاجي بر وضعيت عناصر غذايي برگ درختان بلوط ايراني در معرض خشكيدگي و خاك رويشگاه در جنگل‌هاي استان ايلام انجام شد. با اين هدف، منطقه جنگلي مله‌سياه در نظر گرفته شد و دو محدوده يك هكتاري در جهت‌هاي جغرافيايي شمالي و جنوبي با موقعيت ارتفاعي تقريباً يكسان انتخاب شد. در هر محدوده، 10 درخت از دو كلاسه خشكيدگي تاجي سالم و سرخشكيده انتخاب شد. از چهار سمت اصلي تاج درختان و قسمت مياني تاج و شاخه‌هاي انتهايي آنها، نمونه‌هاي برگ جمع‌آوري شد. همچنين، از سمت جنوبي درختان منتخب، نمونه‌هاي خاك از دو عمق تهيه شد. نمونه‌هاي جمع‌آوري شده براي آناليز و تجزيه عناصر كربن آلي، نيتروژن، فسفر، پتاسيم، كلسيم و منيزيم به آزمايشگاه منتقل شد. نتايج نشان داد، جهت دامنه و شدت خشكيدگي تاجي اثر معني‌داري بر ميزان فسفر، كلسيم و منيزيم برگ درختان بلوط دارند. به‌طوري‌كه ميزان فسفر برگ در رويشگاه شمالي بيشتر از رويشگاه جنوبي بود. ميزان كلسيم و منيزيم برگ در رويشگاه شمالي بيشتر از جنوبي و در درختان سرخشكيده بيشتر از درختان سالم بود. همچنين، ميزان كربن آلي خاك تحت تأثير معني‌دار جهت دامنه بود و ميزان كربن آلي عمق 20-0 سانتي‌متر خاك در رويشگاه شمالي كمتر از رويشگاه جنوبي بود. ميزان اسيديته، كربنات كلسيم و رطوبت خاك عمق 20-0 سانتي‌متر و رطوبت خاك عمق 50-20 سانتي‌متر نيز تحت تأثير جهت دامنه تغيير كردند. نتيجه‌گيري شد كه عناصر غذايي برگ تغييرات بيشتري نسبت به عناصر خاك تحت تأثير عوامل يادشده داشته و ميزان اين تغييرات در ارتباط با جهت دامنه بيشتر بود. درختان بلوط مورد‌ مطالعه با درجه‌هاي خشكيدگي تاجي مختلف از ‌نظر عناصر ماكرو خاك وضعيتي مشابه، اما از ‌نظر عناصر ماكرو برگ وضعيتي متفاوت داشتند. با توجه به تفاوت رويشگاه‌هاي آنها از ‌نظر ميزان رطوبت و اسيديته خاك، مي‌توان گفت كه وضعيت خشكيدگي تاج درختان با سازوكار‌هاي فيزيولوژيك درون درختان در جذب آب و مواد غذايي ارتباط دارد.

This study was done to investigate the effect of slope aspect and crown dieback intensity on the nutrient status of leaves of Persian oak trees influenced by dieback and site soil in the forests of Ilam province. For this purpose, the Forest area of Melah-Siah was considered and two one-hectare areas on the northern and southern aspects with almost the same altitude levels were selected. In each selected area, 10 trees were sampled in two intensities of healthy and dieback affected. Leaf samples were collected from the four main sides of tree crown and the middle part of the crown and from their terminal branches. Furthermore, from the south side of the selected trees, soil samples were prepared from two depths. Collected samples were transferred to the laboratory for analysis of OC, N, P, K, Ca and Mg. The results showed that the slope-aspect and crown dieback intensities have significant effects on the amount of phosphorus, calcium and magnesium in Persian oak tree leaves. So that, the amount of leaf phosphorus in the northern site was higher than the southern site. Leaf calcium and magnesium concentrations were higher in the north site than the south site and in dieback-affected trees than the healthy trees. Also, the amount of soil organic carbon was significantly affected by slope aspect. The OC content in depth of 0-20 cm, in the northern site was less than the southern site. The amount of pH, CaCO3 and soil moisture in the depth of 0-20 cm and soil moisture in the depth of 20-50 cm were also changed under the slope aspect. It was concluded that leaf nutrients had more changes than soil elements under the influence of considered factors and the amount of these changes was more attributed to the slope-aspect. The studied Persian oak trees with different crown dieback degrees had a similar situation in terms of soil macro elements, but had different conditions in terms of leaf macro elements. Considering the differences between their habitats in terms of soil moisture and pH, it can be said that the dieback severity of tree crowns is related to physiological mechanisms in trees for absorbing water and nutrients.