پديد آورندگان :
اميني، حامد دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي، اردبيل، ايران , مصطفي زاده، رئوف دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي - گروه منابع طبيعي، اردبيل، ايران , احمدي، محمد دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي - گروه منابع طبيعي، اردبيل، ايران
كليدواژه :
آزمون من كندال , تغييرات مكاني و زماني بارش , درون يابي , شاخص شانون , شاخص هاي تغييرپذيري بارش
چكيده فارسي :
زمينه و هدف: بارش يكي از عناصر اصلي وضعيت آب و هوايي هر منطقه به شمار مي‌رود. يكي از ويژگي‌هاي مناطق خشك و نيمه‌خشك، كمي بارش همراه با نوسانات زياد است. از اين‌رو، تغيير در الگوهاي بارش، ازجمله تغييرات مكاني و زماني بارش، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. الگوهاي توزيع زماني بارش، چگونگي بارندگي را طي زمان تعيين مي‌كنند. هدف از مطالعه حاضر، بررسي تغييرات مكاني و زماني شاخص‌هاي تغييرپذيري بارش در ايستگاه‌هاي باران‌سنجي استان اردبيل مي‌باشد.
روش بررسي: در اين مطالعه براي تعيين تغييرپذيري بارش از بارش ماهانه ايستگاه‌هاي باران‌سنجي با دوره آماري 24 ساله از سال آبي 1368 تا 1392(بر اساس آمار موجود) واقع در آبخيزهاي استان اردبيل استفاده شده است. جهت محاسبه كمي تغييرپذيري بارش در ايستگاه‌هاي مورد مطالعه استان از شاخص‌هاي شانون، سيمپسون، تغييرپذيري (Index of Variability)، تغييرپذيري بارش يا RVI، شاخص مكين‌تاش، برگر-پاركر، ناهنجاري بارش ياRAI استفاده شد كه بعد از محاسبه شاخص‌هاي مذكور، تغييرات مكاني شاخص‌هاي محاسباتي در ايستگاه‌هاي مورد مطالعه با استفاده از روش‌هاي درون‌يابي و روش وزن‌دهي عكس فاصله در نرم‌افزار ArcMapانجام شد و هم‌چنين براي تعيين تغييرات زماني مقادير شاخص‌هاي تغييرپذيري بارش، از روش ناپارامتري من-كندال استفاده شده است.
يافته‌ها: با توجه به نتايج درون‌يابي شاخص‌هاي مذكور، تغييرات مكاني مقادير شاخص‌هاي سيمپسون، Index of Variability، مك‌اينتاش و شاخص برگر-پاركر به گونه‌اي است كه شباهت بالايي را نسبت به هم نشان مي‌دهند كه مطابق آ‌ن‌ها مقادير بالاي تغييرات، در بخش‌هاي شرقي شامل ايستگاه‌هاي آلاديزگه، نمين، نيارق، آبي‌بيگلو و خوش آباد و بخش شمالي استان مشاهده مي‌شود و براي بررسي معني‌داري شاخص‌ها از آزمون من-كندال با استفاده از نرم‌افزار Maksense استفاده شد.
نتيجه‌گيري: در مجموع مي‌‌توان گفت بخش‌هايي از استان در مجاورت با استان‌هاي گيلان و آذربايجان شرقي به‌دليل تأثيرپذيري از توده‌هاي هوا و بارش‌هاي جبهه خزري و مديترانه‌اي، داراي تغييرپذيري بيش‌تري در مقادير بارش هستند. هم‌چنين نتايج آزمون روند، بيان‌گر افزايش معني‌داري شاخص‌هاي تغييرپذيري بارش است كه مي‌تواند به تغيير الگوي توزيع فصلي مقادير بارش در ماه‌هاي مختلف منجر گردد و نتايج مذكور در خصوص اكثر شاخص‌هاي مورد مطالعه رفتار مشابهي را نشان مي‌دهد.
چكيده لاتين :
Background and Objective: The rainfall is one of the main elements of the climate in each region. One of the characteristics of arid and semi-arid regions is a low rainfall with high fluctuations. Hence, changes in rainfall patterns, including spatial and temporal changes in rainfall, are of particular importance. The patterns of rainfall distribution, determine the rainfall during the time. The purpose of the present study was to investigate spatial and temporal changes of rainfall variability indices in the gauge stations of Ardabil province.
Material and Methods: In this study to determine the rainfall variability from the monthly rainfall with a 24-year period from the year of 1989 to 2013 (based on current statistics) in the watersheds of Ardabil province has been used. In order to calculate the quantitative variability of rainfall in the studied stations, Shannon, Simpson, Index of variability, rainfall variability index (RVI), MCIntosh, Berger-Parker, Rainfall anomaly Index (RAI) were used. After calculating these indices, the spatial variations of the indices at the studied stations were performed using the interpolation methods and the Inverse Distance Weighting method in the Arc Map software, and also the non-parametric Mann-Kendall method was used to determine the temporal variation of the values of rainfall variability indices.
Findings: According to the results of the interpolation of these indices, the spatial variations of the Simpson, Index of Variability, McIntosh and the Berger-Parker indices are similar to the one in which the high variation values in the eastern regions include stations of Aladizgeh, Namin, Niaraq, Abi Beiglu and Khosh Abad and the northern part of the province are observed.
Discussion and Conclusion: In general, it can be said that regions of the province, in the proximity of the provinces of Gilan and East Azerbaijan, have more variability in rainfall values due to the impact of the air masses and rainfall of the Caspian and Mediterranean fronts. Also, the results of the trend test indicated a significant increase in rainfall variability indices that could lead to a change in the seasonal distribution pattern of rainfall values in different months and the results show similar behavior in most of the indices.
