تحليل ساختاري داستان عاشقانۀ وامق و عذرا بر اساس الگوي روايي تودوروف

Structural analysis of the love story of Wameq and Ozra based on Todorov's narrative model

شاعران و نويسندگان كهن همواره از حكايت براي گسترش انديشه‌هاي خود استفاده مي‌كردند. عنصري بلخي شاعر قرن چهارم هجري، داستان عاشقانۀ وامق و عذرا را به شعر درآورده است. در اين مقاله، براي دريافت شيوۀ شاعري عنصري در وامق و عذرا و تحليل اين حكايت، از روش ساختارگرايي تودوروف بهره برده شده است. يكي از عمده‌ترين اجزاي نقد يك داستان در الگوي روايتي تودوروف، پي‌رفت‌هاي آن و يكي از كاركردي‌ترين عوامل مؤثّرْ انسجام نظام‌مندي اين شبكه است. مسئلة بنيادي اين پژوهش بررسي و تحليل ميزان و چگونگي كاربست عنصر پي‌رفت در ساختار اين حكايت است. در اين راستا بازشناسي اجمالي الگوي روايتي تودوروف با تكيه بر شناخت پي‌رفت و همچنين تحليل و بررسي اين عنصر مؤثّر در طرح منظومۀ وامق و عذرا بدنة اصلي مقاله را تشكيل مي‌دهد. روش كار در اين پژوهش خوانش اين حكايت و تحليل ساختاري طرح آن‌ها بر مبناي الگوي يادشده است. نتايج كلي به‌دست‌آمده نشان مي‌دهند بر مبناي كنش‌ها، گزاره‌ها و خطّ سير منطقي حوادث، پيرنگ و شبكة پي‌رفت‌ها در اين حكايت به‌طور ساده و متناسب با شخصيت حكايات طراحي شده است و با توجه به ساختار سادۀ اين روايت قديمي، مي‌توان چنين تعريف ثابتي را براي گونۀ كلاسيك برشمرد كه «گزاره» هاي تكراري در آن زياد است، بسيار كم پيش مي‌آيد كه در «پي رفت» هايش ساختارشكني رخ دهد و عليتِ «متن» آن به سوي روايات اسطوره‌اي (عليت آشكار) گرايش دارد.

Ancient poets and writers always used anecdotes to spread their ideas. Ansari Balkhi, a poet of the fourth century AH, has turned the love story of Wameq and Azra into poetry. In this article, Todorov's structuralist method has been used to obtain an elementary poetic style in Wameq and Ozra and to analyze this anecdote. One of the main components of a story critique in Todorov's narrative model is its development and one of the most functional factors influencing the systematic coherence of this network. The fundamental issue of this research is to study and analyze the extent and manner of using the element of progress in the structure of this story. In this regard, a brief overview of Todorov's narrative model based on the recognition of progress, as well as the analysis and study of this effective element in the design of the system of Wameq and Azra is the main body of the article. The method of work in this research is reading this anecdote and structural analysis of their design based on the mentioned model. The general results obtained show that based on the actions, propositions and logical trajectory of events, the plot and network of developments in this anecdote are designed in a simple and appropriate way to the character of the anecdotes. The classic enumerates that in which there are many repetitive "propositions", it is very rare for deconstruction to occur in its "sequences" and the causality of its "text" tends towards mythical narrations.