بررسي تطبيقي اعتبار شروط حل اختلاف يك‌جانبه

Comparative Study on the validity of Unilateral Dispute Settlement Clauses

شروط يك جانبه حل اختلاف شروطي قراردادي هستند كه در قالب شرط حل و فصل اختلاف در قراردادهاي تجاري و سرمايه گذاري، به ويژه قراردادهاي اعطاي وام بين المللي و به نفع وام دهنده، درج مي شوند. به موجب اين شروط، در صورت بروز اختلاف، يك طرف قرارداد را در انتخاب مسير دادگاه با داوري - با درنظر گرفتن آن كه كدام مسير وي را در موقعيت مناسب تري براي تأمين منافع خود قرار مي دهد و نهايتا امكان اجراي سهل تري دارد - مخير مي سازد. اين در حالي است كه طرف مقابل براي اقامه دعوا فقط حق مراجعه به يكي از مراجع مذكور را دارد. هرچند در بررسي آراي صادره در خصوص قراردادهاي حاوي شروط يك جانبه در نظام هاي حقوقي مختلف، اختلاف فاحشي در اعتبار يا عدم اعتبار آن شروط وجود دارد، آراي اخير صادره از دادگاه فرانسه و برخي ديگر از كشورهاي حقوق نوشته مبني بر بي اعتباري آن، روند جديدي در رويكرد دادگاه ها در عدم اعتبار اين شروط ايجاد كرده است. در اين نوشتار، ضمن بررسي رويه نظام هاي حقوقي مختلف، با تجزيه و تحليل آراي مخالفان و به چالش كشيدن آنها و همچنين با در نظر گرفتن پيامدهاي ناديده گرفتن اين شروط، اين نتيجه به دست مي آيد كه اصولا شروط يك جانبه، غير از موارد معدودي كه متضمن بي عدالتي آشكار باشند، اعتبار دارند.

Unilateral dispute settlement clauses in international commercial and investment contracts –especially international loan contracts- are designed to provide one party to the contract with more dispute settlement options (normally domestic courts or arbitration) than the other contracting party. Thus one party may take into account different factors –including enforcement consideration- to choose from different options while the other party is stuck with only one forum. Although there is a wide range of opinions regarding the validity of unilateral dispute settlement clauses in different jurisdictions, the recent reasoning of the Supreme Court of France has caused a new trend in the invalidity of such clauses in other jurisdictions. Throughout this research, some important rationales behind the invalidity of unilateral clauses have been surveyed and assessed. In sum, it is fair to suggest that unilateral clauses are, in principle valid, unless such terms amount to blatant injustice.