بازانديشي در مفهوم شناسي «ميانرشتگي» و تاريخچه ادبيات نظري آن در ايران

Reflection on Identifying the Concept of "Interdisciplinary" and the History of its Theoretical Literature in Iran

ميانرشتگي، رويكردي جديد در عرصه پژوهش، آموزش و طبقه بندي علم است كه از منظرهاي كاربردي مختلف، ضرورت فراوان دارد، بااينحال، فقر ادبيات نظري آن، از موانع رواج و توسعه آن محسوب ميشود تا آنجا كه حتي ميان رشته اي پژوهان، به ابهام مفهومي خود اين اصطلاح، تصريح دارند. اين مقاله با روش تحليل محتواي كيفي با بهره گيري از نظريه معاصر استعاره و با استفاده از منابع كتابخانه اي ميكوشد با استخراج مؤلفه‌هاي اصلي «ميانرشتگي»، انگارهاي روشن از مفهوم آن ارائه داده و تاريخچه ادبيات نظري اين حوزه نوپديد در ايران را شناسايي و معرفي كرده است. مطابق بررسي اين پژوهش، عمر ادبيات رويكرد ميان رشته اي و تلفيقي در ايران، همگام با خط مشي گذاري علم در اين زمينه، كمي بيش از دو دهه است. موضوع مطالعات ميان رشته اي، مسئله اي «پيچيده» بوده و پيچيدگي را ميتوان به «مطالعه رفتار سيستمها» تعريف كرد و راه ميان رشتگي از رشته هاي تخصصي ميگذرد. شبكه معنايي «ميان رشتگي» متشكل از شش مفهوم «تلفيق و تركيب»، «استفاده از چند دانش تخصصي»، «ديالكتيك و جمع گرايي پويا»، «موضوع پيچيده»، «فرآيند بودن» و «ارزش‌افزوده معرفتي داشتن» است. از ميان اين مؤلفه‌ها، «تلفيق و تركيب» نقشي محوري و اساسي دارد. بر اساس همين مؤلفه است كه طيف ميانرشتگي ترسيم ميگردد و ميانرشتهاي نماها از ميانرشتهاي واقعي تمايز پيدا ميكند.

Interdisciplinary is a new approach to research and education. This approach is very necessary for a variety of practical perspectives. However, the impoverishment of its theoretical literature is one of the barriers to its development. This article was written using an analytical-descriptive-interpretive method as well as library resources. This attempted to give a clear idea of the concept of 'interdisciplinary' and identify the theoretical literature of this new field in Iran. According to this study, the life of the interdisciplinary approach in our country is just over two decades. The subject of interdisciplinary studies is a "complex" one. Complexity can be defined as "studying the behavior of systems". In addition, the interdisciplinary path passes through several specialized disciplines. The ’interdisciplinary‘ semantic network consists of six concepts: ’Integration‘, ’the use of some specialized knowledge‘, ’dynamic dialectics‘, ’complex subject‘, ’process‘ and ’knowledge-added value‘. Among these components, ’integration‘ has a central role. According to Integration, the difference between the actual intersection can be distinguied from the fake intersection