واكاوي و برجسته سازي صفات و شخصيّت زن از نگاه فردوسي و انعكاس آن در شاهنامه بايسنقري (دو نگاره «زال و رودابه» و «ديدار اردشير و گلنار»)

An Analysis on Emphasizing Female Personalities and Qualities from the Viewpoint of Ferdowsi and their Reflections in Baysanghari Shahnameh (Two paintings of Zal and Rudabeh and the Meeting of Ardeshir and Golnar)

ادبيّات هر قوم و نژادي، بيانگر نگرش آنان نسبت به شخصيّت­ها و مقوله ­هاي فردي و اجتماعي است. ادبيات داستاني يكي از شاخه هاي مهم ادبيات در ايران است كه مطالعه آن نقش مهمي در بازشناسي عناصر و ديدگاه­هاي فرهنگي دارد. شخصيّت­هاي داستاني از طريق انتساب خصيصه‌هاي فردي، اجتماعي، فرهنگي و ... در يك متن ادبي معرفي مي‌شوند. در اين بين، ديدگاه‌هاي متفاوتي نسبت به شخصيّت زنان در روايات داستاني و شعري ادبيّات كهن ايران ديده مي‌شود. بررسي نقش زنان در اغلب داستان‌هاي مشهور حماسي، نقش ­آفريني و بازتاب سيماي متفاوت آنان در داستان‌ها، در شمار بحث‌هايي است كه هميشه مورد مناقشه اهل فن و تحقيق بوده است. يكي از منابع ادبي كه به اين موضوع توجّه داشته است، شاهنامه بايسنقري است كه نسخه كهن نگاره ­دار شاهنامه فردوسي از دوره تيموري؛ سده نهم هجري قمري و در قالب نوآوري‌هاي مكتب نگارگري هرات (خراسان) مي‌باشد. اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي و گردآوري اطلاعات به شيوه كتابخانه­ اي درصدد است كه به جنبه‌هاي مختلف شخصيّت و صفات زنان از جمله: عشق و شيفتگي، زيبايي و دلفريبي، پادشاهي و مملكت­داري، ازدواج و همسرداري، عفاف و پوشيدگي، خيانت و بي وفايي در طول دو نگاره «زال و رودابه» و «ديدار اردشير و گلنار» در شاهنامه بايسنقري كه مبتني بر تحليل باشد، بپردازد. نتايج اين پژوهش بيانگر اين است كه حضور نگاره‌هاي زنان در شاهنامه بايسنقري لطافت خاصّي به اين اثر بخشيده و زناني كه فردوسي به توصيف آن‌ها در شاهنامه پرداخته است، نسبت به زنان عصر خود داراي ويژگي‌هاي منحصر به فردتري هستند. اهداف پژوهش: 1. واكاوي صفات و شخصيّت زن از نگاه فردوسي. 2. شناسايي مصداق‌هاي بارز شخصيّت و صفات زنان در نگاره­هاي شاهنامه بايسنقري. سؤالات پژوهش: 1. فردوسي چه مواردي از صفات و شخصيّت زن را در داستان‌هاي شاهنامه نشان داده است؟ 2. صفات و شخصيّت زن از نگاه فردوسي در نگاره­هاي شاهنامه بايسنقري چگونه انعكاس يافته است؟

The literature of every population express their attitude towards individual and social personalities and categories. Fiction is one of the most central branches of literature in Iran, the study of which plays an important role in recognizing cultural elements and perspectives. Fictional characters are presented in a literary text through the attribution of individual, social and cultural characteristics among many other features. In the meantime, dissimilar views on the personality of women can be percieved in the narrative and poetic chronicles of ancient Iranian literature. Examining the role of women in most popular epic stories, role-playing and reflecting their different appearances in the stories are among the topics that has always been debated by experts and researchers. One of the literary sources that has considered this issue is Baysanghari Shahnameh. This Shahnameh is the ancient version of Ferdowsi's Shahnameh belonging to the Timurid period, the ninth century AH, completed following the principals and innovations of the Herat (Khorasan) School of Painting. This research whilst following a descriptive-analytical method and collecting information via library method seeks to address various aspects of women's personality and traits, including love, fascination, beauty, charm, monarchy, patriarchy, marriage, conceit, chastity, infidelity and unfaithfulness. Examining the two paintings of "Zal and Rudabeh" and "The Meeting of Ardashir and Golnar" in the Shahnameh of Baysanghar are the main research material of this paper. The results of this study indicate that the presence of women in the Shahnameh of Baysanghari have given a distinct fairness to this famous poetic artwork; moreover, Ferdowsi has described women in his Shahnameh with more unique features than women of his time. Research aims: An analysis of female traits and personalities from Ferdowsi's point of view. An identification of obvious examples of women's personalities and traits in the paintings of Baysanghari Shahnameh. Research questions: What aspects of female traits and personalities have Ferdowsi expressed in Shahnameh stories? How are the traits and personalities of women reflected in the drawings of Baysanghari Shahnameh from Ferdowsi's point of view?