ارزيابي قابليت استفاده چندمنظوره از مراتع معرف منطقه نيمه‌‌استپي كشور

Assessing of the multi-purpose use of the rangelands representing the semi-steppe region of the country

استفاده چندمنظوره از مراتع، يكي از چالش‌‌هاي‌‌ نوين پيش‌‌ ‌روي بهره‌‌برداران مراتع است كه بر اساس آن، مي‌‌توان فشار چرا در مراتع را كاهش و گام‌‌ مهمي در راستاي افزايش رفاه و توانمند‌‌سازي مرتعداران، حفظ اكوسيستم‌‌ها و ارتقاء خدمات اكوسيستمي مرتبط با آنها، برداشت. از اين‌رو، پژوهش حاضر با هدف ارزيابي قابليت مراتع منطقه نيمه‌‌‌استپي، جهت بهره‌‌برداري از گياهان دارويي و نيز توليد علوفه، در 12 رويشگاه معرف كشور (شامل ارشدچمن سهند، شيوه‌‌سور منطقه مرگور اروميه، دوش‌‌خراط گلستانكوه، درختك فريدن، علي‌‌آباد موسيري كوهرنگ، ارتفاعات فريزي بينالود، خوركلات خراسان رضوي، جولادك الموت، سرعلي آباد گرگان، رينه لاريجان، اطاق‌‌سراي لاريجان و كبودچشمه سواد‌‌كوه)، انجام شد. براي اين منظور، پس از اندازه‌گيري پوشش گياهي و برآورد توليد گياهان دارويي؛ بر مبناي معيارها و شاخص‌‌هاي اكولوژيكي، اقتصادي و اجتماعي؛ شايستگي هر يك از رويشگاه‌‌ها، براي بهره‌‌برداري از گياهان دارويي مشخص شد. سپس با مقايسه طبقه شايستگي رويشگاه‌‌ها براي بهره‌‌برداري از گياهان دارويي و طبقه شايستگي آنها براي چراي دام، در خصوص اولويت نوع استفاده از مراتع، تصميم‌گيري شد. در مجموع 17 درصد رويشگاه‌‌ها، از نظر تمامي معيارها، غيرشايسته براي بهره‌‌برداري از گياهان دارويي بودند. 33 درصد داراي شايستگي مطلوب، 25 درصد داراي شايستگي متوسط و 25 درصد نيز داراي شايستگي كم مي‌‌باشند. نتايج تداعي‌‌كننده آن است كه تمامي رويشگاه‌‌هاي مرتعي، غيرشايسته براي بهره‌برداري از گياهان دارويي نمي‌‌باشند و همه آنها نيز شايسته براي بهره‌‌برداري گياهان دارويي نيستند. اين موضوع، بايد در سياست‌گذاري‌‌هاي مرتبط با برداشت گياهان دارويي از مراتع مد نظر قرار گيرد و اجازه بهره‌‌برداري از گياهان دارويي، با لحاظ نمودن شايستگي مرتع، صادر شود. در مراتع داراي پتانسيل گياهان دارويي، مي‌‌توان با كاهش تعداد دام و چراي دام مطابق با اصول اكولوژيكي؛ از گياهان دارويي در كنار دامداري، بهره‌‌‌برداري كرد. اين امر، علاوه بر جبران مسايل اقتصادي ناشي از كم كردن تعداد دام، احياي پوشش گياهي و ارتقاء غناي گياهان دارويي را نيز سبب خواهد شد.

Multipurpose use of rangelands is one of the new challenges facing rangeland users, according to which grazing pressure in rangelands can be reduced and an important step can be taken to increase the welfare and empowerment of rangelands, preserve ecosystems and improve ecosystem services related to them. Therefore, the present study aims to evaluate the potential of rangelands in the semi-steppe region, for the use of medicinal plants and forage production, in 12 habitats of the country (including: Arshad Chamanof Sahand, Shiveh Soor of Marghavar of Urmia, DoshKharat of Golestankooh, Derakhtak of Friedan, Aliabad Moshiri of Koohrang, Freeze heights of Binalood, Khoraklat of Razavi Khorsan, Joladak of Alamut, Sar Ali Abad of Gorgan, Rineh of Larijan, Otaghsara of Larijan and Kaboudcheshmeh of Savadkuh) were performed. For this purpose, after measuring the vegetation and estimating the production of medicinal plants; based on ecological, economic and social criteria and indicators; the suitability of each habitat for the use of medicinal plants was determined. Then, by comparing the suitability class of habitats for the use of medicinal plants and their suitability class for livestock grazing, a decision was made regarding the priority of the type of rangeland use. Overall; 17% of habitats, by all criteria, are unsuitable for the use of medicinal plants. 33% have good suitable, 25% have medium suitable and 25% have low suitable. The results suggest that not all rangeland habitats are suitable for the use of medicinal plants, and not all of them are suitable for the use of medicinal plants. This issue should be considered in the policies related to the harvest of medicinal plants from the rangelands, and the use of medicinal plants should be allowed, taking into account the suitability of the rangeland. In rangelands with potential for medicinal plants, it is possible to reduce the number of livestock and grazing livestock in accordance with ecological principles; he used medicinal plants along with livestock. This, in addition to compensating for the economic problems caused by reducing the number of livestock, will also restore vegetation and enhance the richness of medicinal plants.