پديد آورندگان :
طهمورث، محمد سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان زنجان - بخش تحقيقات حفاظت خاك و آبخيزداري، زنجان، ايران , نيك كامي، داود سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - پژوهشكده حفاظت خاك و آبخيزداري، تهران، ايران
كليدواژه :
مدل سازي , متغيرهاي موثر , تحليل خوشه اي , تجزيه مولفه هاي اصلي , رگرسيون چندمتغيره
چكيده فارسي :
پديده‌هاي فرسايش و رسوب دو پديده اجتناب ناپذير حوزه‌هاي آبخيز بوده كه تابع عوامل پيچيده‌اي هستند. مشخص نمودن اين عوامل و شناخت اثر آنها بر فرسايش و رسوب، به برنامه‌ريزي‌هاي بهتر براي كاهش خسارات ناشي از فرسايش و رسوب در يك حوضه كمك شاياني خواهد نمود. در اين تحقيق براي مشخص كردن عوامل موثر بر رسوبدهي، حوزه آبخيز درياچه اروميه به عنوان حوضه مورد مطالعه انتخاب شد. پس از مشخص كردن 30 ويژگي موثر بر رسوبدهي زيرحوضه‌هاي منطقه مطالعاتي، شامل خصوصيات هيدرولوژيكي، فيزيوگرافيكي، ژئومرفولوژيكي، زمين شناسي و خاك، اقليمي، كاربري اراضي و پوشش گياهي به عنوان متغيرهاي مسـتقل، مقـادير رسـوب توليدي در هر زيرحوضه نيز به عنوان متغير وابسته مشخص گرديد. با اسـتفاده از روش‌هاي تجزيـه و تحليـل عـاملي، تحليل مؤلفه‌هاي اصلي (PCA)، تحليل خوشه‌اي و ايجـاد رگرسـيون چندمتغيره به روش گام به گام بين متغيرهاي مستقل انتخابي و متغير وابسته بـا اسـتفاده از نـرم افـزار SPSS، مناسـب‌تـرين رابطـه آمـاري بـين رسـوبدهي زيرحوضه‌ها و مشخصات حوزه آبخيز مطالعاتي به‌دست آمد. با توجه به مدل رگرسيوني انتخابي مشخص مي-شود كه مقدار رسوبدهي در حوزه آبخيز درياچه اروميه به پنج عامـل مسـاحت اراضي كشاورزي (ديم، آبي و باغات)، مساحت زيرحوضه‌ها، مجموع مسـاحت سـازندهاي حساس به فرسايش و كواترنر، دبي متوسط ساليانه و ضريب فرم حوضه بستگي دارد كه ايـن پنج عامل 89 درصد تغييرات توليد رسوب زيرحوضه‌هاي انتخابي را كنترل مي‌كنند. به طور كلي، عوامل موثر بر فرسايش و رسوب حوزه آبخيز درياچه اروميه را مي‌توان به سه گروه عوامل انساني و تغيير كاربري اراضي، زمين‌شناسي و فيزيوگرافي تقسيم‌بندي نمود.
چكيده لاتين :
Erosion and sedimentation phenomena are two inevitable phenomena of watersheds that are subject to complex factors. Identifying these factors and recognizing their effect on erosion and sediment will help in better planning to reduce the damage caused by erosion and sediment in a basin. In this study, to determine the factors affecting sedimentation, the Urmia Lake watershed was selected as the study basin. After identifying 30 characteristics affecting the sedimentation of sub-basins of the study area, including hydrological, physiographic, geomorphological, geological and soil characteristics, climate, land use and vegetation as independent variables, the amount of sediment produced in each sub-basin. Was identified as a dependent variable. Using factor analysis, principal component analysis (PCA), cluster analysis and stepwise multivariate regression between selected independent variables and dependent variable using SPSS software Statistical relationship was obtained between sedimentation of sub-basins and watershed characteristics. According to the selected regression model, it is determined that the amount of sediment in the watershed of Lake Urmia to five factors of agricultural land area (rainfed, irrigated and orchards), the area of sub-basins, the total area of erosion and Quaternary structures, average discharge The annual and basin form factor depends on the fact that these five factors control 89% of the sediment production changes in the selected sub-basins, which is significant at the 5% confidence level. In general, the factors affecting erosion and sedimentation of the Urmia Lake watershed can be divided into three groups: human factors and land use change, geology and physiography.
