تجلي تمايلات سياسي سلاطين مملوكي در نقوش پارچه

Manifestation of the political tendencies of the Mamluk sultans in cloth designs

منسوجات يكي از نخستين ملزوماتي زندگي انسان است كه بشر از بدو خلقت در صدد پاسخگويي به آن بوده است. مطالعه تاريخچه منسوجات حاكي از اين است كه اين ساخته دست بشر به تدريجي سير تكويني را پشت سر گذاشته است و در هر دوره ­اي متناسب عوامل مختلف تغييراتي را در جنس و نقش به خود ديده است. مصر، خاستگاه يكي از كهن ترين تمدنهاي بشري است لذا بررسي منسوجات در اين جغرافيا مي­تواند پاسخگويي سؤالات متعددي باشد. يكي از حكومت­هايي كه براي مدتي بر مصر حكومت داشت مماليك (1250-1517م) بودند. جامعۀ مصر در عصر مملوكي مملو از منسوجات مختلف بود؛ كه هر كدام به نحوي بيانگر ميزان ثروت و موقعيت صاحبان آن بود. پژوهش حاضر به روش توصيفي و تحليلي و با تكيه بر داده­ هاي باستان­شناسي و كتابخانه­اي انجام شده است. يافته­هاي پژوهش حاكي از اين است كه لباس نزد سلاطين مملوكي چيزي بيش از يك پوشش فاخر بود. اين حاكمان هنر و صنعت را ابزاري جهت تبليغ قدرت و حكومت خويش به كار بردند. توجه به لباس با پارچه­ هاي ابريشمي رنگين مزين به نقوش و نشان­هاي قدرت و رنگ­هاي مخصوص هر حاكم در دربار مملوكي را نمي­توان فاقد اهداف سياسي دانست. استفاده از لباس و خلعت به ­عنوان هداياي سياسي و همچنين جايگاه اين آثار در نصب و خلع­هاي حاكمان مهر تأييدي بر استراتژي مماليك در مقبوليت­بخشي و هويت­ يابي خود به عنوان تنها حاكمان اسلامي مورد قبول خليفه است. متناسب با اين نوع نياز، در اين دوره سبك و روشي در طراحي پارچه شكل گرفت، كه پاسخگوي نياز سياسي و اجتماعي دربار باشد. در اين دسته از منسوجات نه­تنها عنوان و القاب سلاطين به عنوان يك ابزار هويت­ ساز به ­كار رفته­ اند بلكه در بسياري از نمونه ­ها اين القاب در كنار نقوشي همچون اژدها، سيمرغ، مداليون، نيلوفر، كه در چين نقوش مرتبط با قدرت هستند ديده مي­شود. در واقع سبك نقوش منسوجات مملوكي پاسخگوي نياز سياسي و هويتي آن­ها بوده است. اهداف پژوهش: 1.بررسي وضعيت منسوجات در دوره سلطنت مماليك بر مصر. 2.بررسي نقش اهداف سياسي مماليك مصر در طرح­هاي پارچه. سؤالات پژوهش: 1.منسوجات در دوره سلطنت مماليك بر مصر چه وضعيتي داشت؟ 2.اهداف و تمايلات سياسي مماليك مصر چه بازتابي در نقوش پارچه در اين دوره تاريخي داشت؟