پديد آورندگان :
سليماني، فريدون مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان - سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، اهواز، ايران , غريب رضا، محمدرضا سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي تهران - پژوهشكده ي حفاظت خاك و آبخيزداري، گروه تحقيقات مهندسي رودخانه و سواحل , سوزنگر، فريبرز مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان - سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، اهواز، ايران
كليدواژه :
تراز آلودگي , شاخص كيفيت ته نشست , عنصرهاي فلزي سمي , كارون , كانون هاي آلودگي , محيط زيست
چكيده فارسي :
رود كارون يكي از محيط هاي ته نشستي مهم آبخيز كارون بزرگ است كه پذيراي مقدار فراواني از انواع آلاينده هاي نفتي، صنعتي، فاضلاب شهري و پس آب كشاورزي است. از طرفي شرايط فيزيك و-شيميايي حاكم بر آن كه ناشي از تغيير در آب گذري و ريخت شناسي آن است، شرايط جذب عنصرهاي فلزي سمي و تراز هاي مختلف آلايندگي را براي آب زيان و بهره برداران و چرخه ي غذايي آن ها فراهم آورده است. بازه ي شهري اهواز (پل پنجم تا كوي سيد خلف) با هدف تعيين غلظت هفت عنصر فلزي سمي (As، Cu، Cr، Cd، Zn، Pb و Ni) و تراز هاي آلودگي ناشي از آن ها براي اين پژوهش مشخص شد. راه برد نمونه برداري از نوع ديده گرايي (تعين گرايي) و از محل كانون هاي شناسايي شده تعيين، و 21 نمونه از ته نشست هاي سطحي رود (10-0 سانتي متر) با دستگاه نمونه بردار دست نخورده برداشته شد. ته نشست ها پس از مراحل آماده سازي با دستگاهICP- MS تجزيه شد. غلظت عنصرها نسبت به تراز بمعيار آن ها در ته نشست هاي آب شيرين (ISQGs, PEL, SEL) مقايسه، و تراز خطر آلودگي و منطقه ي خطر به دست آمد. عامل غني شدگي براي تعيين مقدار عبور غلظت عنصرهاي فلزي سمي از تراز مبنا محاسبه شد. ضريب تغيير غلظت غالب عنصرها نشان دهنده ي سهم آلاينده هاي انساني در افزايش تمركز آن ها در ته نشست ها داشت. ترتيب غني شدگي عنصرها Zn> Cu> Ni > As > Cr=Pb> Cd در ته نشست هاي سطحي بود. ته نشست هاي سطحي كارون به ويژه از پل كيان پارس تا پل پنجم براي Cr در شرايط پرخطر بود، و غلظتي بيش از تراز PEL (90 mg kg -1) داشت. غلظت Ni در ته نشست ها در بازه پژوهش فراتر از حد بمعيار ISQG، PEL به ويژه SEL (50 mg kg -1) بود. همه ي آب زيان و بهره برداران از رودخانه ي كارون در بازه پژوهش در برابر خطر مسموميت شديد ناشي از آلودگي نيكل اند. اين شرايط در حالي است كه فاضلاب هاي زه كش شده در بازه پل كيان پارس تا پل سياه و پل نادري تا پل هشتم، بيش ترين نقش در آلودگي كارون داشته است. كنش هاي پيش گيرانه و مهاركننده ي آلاينده ها از منشا و روش هاي خنثاسازي و حذف آلاينده ها از ته نشست هاي رودخانه كارون توصيه مي شود.
چكيده لاتين :
The Karun River provides an important sedimentary environment for the Great Karun Watershed, which receives
large amounts of oil, industrial and municipal sewage, and agricultural wastes. The dominant physico-chemical
conditions, which are controlled by water discharge rate and the river morphology, determine the conditions for
the absorption of toxic metal and levels of pollution for aquatic creatures and utilizers; in other words, the food
chain. Therefore, the study range limited the urban area of Ahvaz between the Fifth Bridge and the Sayyed Khalaf
Alley. The research objectives were to determine the concentration of seven toxic metals, namely: Cu, Cr, Cd,
Zn, Pb, Ni, and As, and their consequences on the levels of pollution. A deterministic strategy of sampling was
chosen based on the identified and surveyed contamination points. In total, twenty-one superficial sediments
(0-10 cm) samples were collected using an undisturbed core sampler. The analytical procedure was carried out
using the ICP-MS equipment following the Geological Survey procedures. The research method was designed to
compare the concentration of toxic metals to their standard levels (ISQGs, PEL, SEL) of sediment quality
guidelines of freshwater sediments to find out the level of pollution risk, and the high-risk ranges along the river reach. In
addition, the enrichment factor was calculated to determine the rate at which the concentration of toxic metal bias
from their background levels. The coefficient of variation of the predominant concentration of elements indicates
the contribution of human pollutants in increasing their concentration in sediments and the order of enrichment
of elements is Zn> Cu> Ni> As> Cr = Pb> Cd respectively in the surface sediments. The Karun River superficial
sediments, especially from the Kianpars Bridge to the Fifth Bridge, were in a harmful condition for Cr, while
the concentration was higher than the PEL level (90 mg kg-1). The study concluded that the Ni concentration
of the sediments along the studied range was higher than the ISQG, PEL, and SEL (50 mg kg-1) standard level.
Thus, aquatic bodies and the users of the Karun River water in such a range are exposed to severe poisoning
due to nickel pollution. This situation has occurred while the drained sewage along the districts of the Kianpars
Bridge to the Black Bridge and the Naderi Bridge to the Eighth Bridge has played a critical role in releasing
pollutants. Thus, preventive measures to control pollutants from the source and methods of neutralizing and removing
pollutants from the Karun River sediments are firmly recommended.
