بررسي سنجشي مضمون و ساختار در دو رمان كوتاه «شازده احتجاب» گلشيري و «الشحاذ» نجيب محفوظ

درپي تحولات سياسي و اجتماعي جهان و آشنايي با آثار ادباي غرب، ايران و مصر نيز همچون ساير كشورها به نشر مفاهيم و تفكرات ادبي خود دست زدند. در همين راستا شرايط مشابه سياسي، فرهنگي و اجتماعي  دو ملّت ايران و مصر باعث ايجاد تفاهم فكري ميان اين دو كشور بوده و حاصل آن نزديكي ادبيات دو كشور است. ازجمله اين تشابهات، وجود دو رمان الشحاذ از نجيب محفوظ و شازده احتجاب نوشتۀ هوشنگ گلشيري است كه از ويژگي هاي مضموني مشابهي چون؛ سرگرداني شخصيّت، جستجوي هويت، افتادن در ورطۀ سقوط و ويژگي هاي ساختاري همساني چون؛ جريان سيّال ذهن، وجود شاخصه هاي سوررئاليسم، و توصيف هاي ظاهري و باطني برخوردارند. هدف آن است كه با سنجش اين همانندي ها، دريافت تازه اي از ساختار و محتواي اين دو اثر ارزشمند در حوزۀ ادبيات تطبيقي حاصل شود. روش كار به صورت توصيفي-تحليلي و براساس مكتب آمريكايي ادبيات تطبيقي است. برخي نتايج به دست آمده به اين قرار است: الف) وجود ساختارهاي مشابه در اين دو رمان  نشان مي دهد دو نويسنده تحت تأثير فنون داستان پردازي ادبيات غربي هستند. ب) حضور پررنگ شاخصه هاي سوررئاليسم در دو رمان باعث پذيرش آن ها در زمرۀ رمان هاي اين مكتب مي شود. ج) برخورد با شرايط اجتماعي همچون خفقان سياسي و اجتماعي و نبود آزادي بيان، دستاويزي براي دو نويسنده است تا به سبكي ويژه از نگارش سوررئاليسم و جريان سيّال ذهن براي بيان مقاصد خويش دست يابند.