پديد آورندگان :
نجفي، سعيد دانشگاه اروميه - دانشكده منابع طبيعي , نظرنژاد، حبيب دانشگاه اروميه - دانشكده منابع طبيعي , محمدنژاد، هديه دانشگاه اروميه - دانشكده منابع طبيعي
كليدواژه :
اداره كل منابع طبيعي , حفاظت خاك , شركت مطالعاتي و اجرايي , مديريت فرسايش و رسوب , MPSIAC
چكيده فارسي :
با توجه به اين‌كه بيشتر مطالعات صورت گرفته در زمينه فرسايش و رسوب در كشور با كارفرمايي ادارات كل منابع طبيعي استاني و پيمانكاري شركت‌هاي مطالعاتي و اجرايي و با استفاده از مدل نيمه‌كمي MPSIAC صورت گرفته است، بنابراين، در اين پژوهش بررسي نتايج حاصل از مطالعات فرسايش و رسوب با استفاده از مدل MPSIAC در گستره استان آذربايجان غربي مد نظر قرار گرفت. نتايج نشان داد كه طي حدود سه دهه گذشته 76 حوزه آبخيز استان با وسعت تقريبي 4100 كيلومتر مربع با استفاده از روش MPSIAC از نظر فرسايش و رسوب مورد مطالعه قرار گرفته است، به‌طوريكه براي بخش‌هاي شمالي، مركزي و جنوبي استان به‌ترتيب ميانگين فرسايشي معادل 13/95، 16/30 و 15/59 تن در هكتار در سال و ميانگين مقدار رسوب به‌ترتيب مقادير 5.39، 5.64 و 6.09 تن در هكتار در سال برآورد شده است. اين در حالي است كه با بررسي جزئي‌ترِ مقاومت واحدهاي سنگ‌شناسي به فرسايش در حوزه‌هاي آبخيز مورد مطالعه و همچنين، دو عامل مهم ديگر از قبيل پوشش گياهي و نوع كاربري از بين نه عامل مورد توجه در روش MPSIAC، اعتماد به نتايج منتج از اين روش را كاهش مي‌دهد. از طرفي، به‌عنوان يكي از ضعف‌هاي بزرگ در اين مدل ابتدا رسوب ويژه و نسبت تحويل رسوب مورد تخمين قرار گرفته، از طريق آن‌ها فرسايش ويژه نيز به‌عنوان يكي از نيازمندي‌هاي مهم در مديريت فرسايش و رسوب مورد برآورد قرار مي‌گيرد كه نتايج را بيش از پيش دچار ترديد مي‌كند. بر همين اساس به‌عنوان يكي از نتايج كلي، پيشنهاد مي‌شود كه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور استفاده از مدل‌هاي خانواده USLE به‌ويژه مدل RUSLE را به‌جاي مدل MPSIAC، دستكم در برآورد فرسايش، در شرح خدمات مربوطه جايگزين كند و اجراي اين مهم نيز از سوي ادارات كل منابع طبيعي استاني جدي گرفته شود.
چكيده لاتين :
Since most of soil erosion studies in the watersheds are conducted by consultant and executive companies (as contractors) using the semi-quantitative MPSIAC model under the supervision of provincial natural resources and watershed administrations (as employers), so in this study, the results and findings of the aforesaid studies in West Azerbaijan Province were considered. Analysis of the studies showed that in the last three decades a total of 76 watersheds of the province with an approximate area of 4100 km2 have been studied in terms of soil erosion and sediment yield states using the MPSIAC Model. Estimated mean annual soil erosion was 13.95, 16.30, and 15.59 t.ha−1.yr−1 for northern, central, and southern sections, respectively. Meanwhile, based on the model, the mean sediment yield of mentioned sections has been calculated equal to 5.39, 5.64, and 6.09 t.ha−1.yr−1. Nevertheless, a detailed investigation based on the resistance of different lithology units to erosion in the studied watersheds, as well as land use and vegetation cover as the two most important factors of the MPSIAC Model showed less reliability of the reported results. It seems one of most important reasons for such unreliable results refers to one of the most important weaknesses of the MPSIAC model which estimation of the soil erosion is depended on the estimated amounts of sediment yields and sediment delivery ratio. According to our findings, it can be concluded and suggested that the Forests, Rangelands, and Watershed Management Organization should replace the MPSIAC Model, with USLE family models, especially RUSLE, at least in estimating the soil erosion, in the services description of consultant and executive companies. Implementation of this change should also be taken seriously by the provincial natural resources and watershed management administrations.
