آسيب‌پذيري معيشت روستاييان از تغيير اقليم، مطالعه موردي: حوزه آبخيز اوغان استان گلستان

Livelihood vulnerability of villagers to climate change: the case of Oghan Watershed in Golestan Province

تغيير اقليم بر جنبه‌­هاي محيطي، اقتصادي و اجتماعي جوامع روستايي تأثيرگذار است. به همين دليل، در نظر گرفتن تمهيدات لازم براي كاهش آسيب­‌پذيري ساكنان حوزه‌هاي آبخيز ضروري مي­‌باشد. تحقيق پيمايشي حاضر به بررسي آسيب‌پذيري معيشت روستاييان از تغيير اقليم در حوزه آبخيز اوغان استان گلستان پرداخته است. جمعيت مورد مطالعه، شامل 1158 خانوار اين حوضه بود كه 297 خانوار با روش نمونه‌­گيري تصادفي طبقه‌­بندي شده بررسي شدند. جمع‌­آوري اطلاعات با پرسش‌نامه انجام شد كه روايي آن از طريق روايي صوري و با مراجعه به اساتيد دانشگاه و پايايي با آزمون كرونباخ تأييد شد. نتايج نشان داد كه آسيب‌­پذيري معيشت از تغيير اقليم بيش از متوسط بوده است و بيشترين آسيب به سرمايه­ مالي و كمترين آسيب به سرمايه انساني خانوارها ­وارد شده است. با افزايش تعداد اعضاي خانوار، تعداد دام و ميزان زمين زراعي، آسيب­‌پذيري معيشت خانوارها از تغيير اقليم بيشتر شده و با افزايش درآمد ماهانه و مدت اقامت در روستا از آسيب­‌پذيري آنان كاسته شده است. نتايج نشان داد، آسيب‌­پذيري معيشت خانوارهايي از تغيير اقليم كمتر بوده است كه ضمن استفاده از مروجان و تسهيل‌گران، عضو تعاوني­‌ها و تشكل­‌ها بوده، از دانش بومي و مهارت فني براي مقابله با تغييرات اقليم برخوردار بوده­‌اند. از پيشنهادات اين تحقيق، مي­‌توان به بررسي سطح معيشت ساكنان حوزه­‌هاي آبخيز با توجه به تغييرات پارامترهاي آب و هوايي، اولويت‌­بخشي به ترميم سرمايه مالي خانوارها، تشكل­دهي به روستاييان و استفاده از دانش بومي براي سازگاري با اثرات منفي تغيير اقليم اشاره كرد.

Climate change affects the environmental, economic, and social aspects of rural communities. For this reason, proper measures are needed to reduce the vulnerability of watershed residents. The present research has investigated the vulnerability of villagers' livelihoods from climate change in Oghan Watershed of Golestan Province. The study population consisted of 1158 households, that 297 households were investigated using the stratified random sampling method. Data were collected by the questionnaire that its validity and reliability were confirmed by face validity and Cronbach's Test, respectively. The results showed that livelihood vulnerability to climate change was slightly above average. Among the five livelihood assets, the most and the least damage was related to the financial and human assets of households, respectively. With increasing household members, the number of livestock, and the area of owned agricultural lands, the vulnerability to climate change has increased. In contrast, by increasing monthly income and duration of stay in the village, the livelihood vulnerability has decreased. Joining cooperatives, using indigenous knowledge and technical skills to combat climate change, and getting help from change agents and facilitators, have resulted in less livelihood vulnerability of climate change. Studying livelihood status of the inhabitants of watersheds due to changes in weather parameters, prioritizing the restoration of financial assets, and organizing villagers to use indigenous knowledge for dealing with the negative effects of climate change are the present research suggestions.