رفتارشناسي خلفاي عباسي عصر دوم در مواجهه با شيعيان امامي از خلافت متوكل تا پايان خلافت الراضي بالله

پژوهش حاضر چگونگي و چرايي رفتار خلفاي عباسي در مواجهه با شيعيان اماميه را مي‌كاود و به اين پرسش اساسي پاسخ مي‌دهد كه رفتار خلفا با شيعيان اماميه در مقطع تاريخي ۲۳۲-۳۲۹ ه.ق. چگونه بوده و رفتار آنها بر چه عوامل و دلايلي استوار بوده است. همچنين، به اين پرسش پرداخته است كه بازتاب اين رفتار چه وضعيتي را براي شيعيان ايجاد كرده است. اين پژوهش بر اساس شيوه تبيين تاريخي سامان پذيرفته و يافته‌هايش نشان مي‌دهد كه رفتار خلفاي عباسي، از زمان متوكل تا پايان خلافت الراضي بالله، پيرو مشي ثابتي نبوده و آنها بنا بر عواملي همچون مشروعيت‌خواهي، اقتدارطلبي، و ضرورت‌هاي سياسي، رفتاري از سطح خشونت‌آميز تا مسالمت‌آميز در قبال شيعيان اماميه در پيش گرفته‌اند. تبعات رفتار خصومت‌آميز آنان نتايجي در نظام اجتماعي شيعيان مانند سركوب، فشار اقتصادي، محدوديت فعاليت‌هاي سياسي و فرهنگي، بركناري از مناصب، بدرفتاري با بزرگان مذهبي، توهين به مقدسات و تخريب قبور ائمه شيعي داشته است. همچنين، پيامدهاي رفتار مسالمت‌آميز خلفا باعث ورود خاندان‌هاي شيعي به مناصب ديواني و حتي وزارت شد. آنها با احراز اين مناصب، براي برداشتن ظلم از شيعيان، بهبود وضعيت اقتصادي و انجام‌دادن فعاليت‌هاي فرهنگي در جهت حفاظت از تشيع در وضعيتي مطلوب‌تر گام برداشتند.