بازخواني نظريه افضليت به ترتيب خلافت و پيامدهاي آن

يكي از ويژگي‌هاي اساسي خليفه و امام كه مسلمانان درباره‌اش اختلاف دارند بايستگي برتربودن او از ساير افراد امت است. برخي از علماي اهل سنت چنين شرطي را براي امام ضروري نمي‌دانند و تقديم مفضول بر افضل را جايز مي‌شمرند. در مقابل، شيعه اماميه و برخي از اهل سنت هرچند در ملاك افضليت با هم اختلاف نظر دارند، آن ‌را از شرط‌هاي لازم امامت مي‌دانند. بسياري از اهل‌ سنت در بحث افضليت، مصلحت را در آن مي‌ديده‌اند كه تا حد ممكن بحث از امامت را مسكوت بگذارند و در همين راستا و در دوره‌هاي بعد براي محو ماده نزاع، «ادعاي افضليت به ترتيب خلافت» را مطرح كردند. در اين مقاله علاوه بر آنكه سير تطور افضليت را بررسي مي‌كنيم، با استناد به آيات و روايات، ملاك‌هاي افضليت مانند علم، تقوا، شجاعت، جهاد و قدرت بدني را مطرح، و معضل پيش روي اين نظريه را تبيين مي‌كنيم. به همين دليل اهل سنت و حتي خلفاي سه‌گانه مسائل را به افضل ارجاع، و او را بر ديگران ترجيح مي‌دادند. اساسي‌ترين پيامد اين نظريه در بحث «تعارضات در روايات و قضاوت‌ها» است كه در اين نوشتار با رويكرد توصيفي‌تحليلي افضليت امام و نظريه «افضليت به ترتيب خلافت» و پيامدهاي آن بررسي مي‌شود.