درجه‌بندي نمايه كيفيت حاصلخيزي خاك برمبناي عملكرد برنج در شاليزارهاي بخش كوچصفهان استان گيلان

برنج (Oryza sativa L.) يكي از محصولات زراعي و راهبردي كشور است. يكي از عوامل مؤثر بر افزايش عملكرد برنج، شناخت وضعيت حاصلخيزي و كيفيت خاك‌هاي شاليزاري است. اين مطالعه با هدف تعيين كيفيت حاصلخيزي خاك و شناسايي عوامل محدود كننده آن در اراضي شاليزاري بخش كوچصفهان انجام شد. بدين منظور، پيش از كشت برنج، تعداد 130 نمونه خاك مركب سطحي با توزيع جغرافيايي يكنواخت براي اندازه گيري برخي از ويژگي هاي مهم فيزيكي و شيميايي مؤثر بر كيفيت خاك تهيه شد و سپس عملكرد برنج در 70 موقعيت مكاني اندازه‌گيري شد. از تجزيه به مؤلفه اصلي و منطق فازي به ترتيب براي تهيه مجموعه حداقل داده‌هاي مؤثر و رتبه بندي كيفي ويژگي خاك استفاده شد. پس از تعيين شاخص كيفيت خاك با استفاده از الگوريتم تلفيقي ارتباط آن با عملكرد برنج به روش‌هاي آماري(رگرسيون) و آمار مكاني بررسي شد. ويژگي‌هاي نيتروژن كل، فسفر، پتاسيم و آهن قابل استفاده، درصد رس و سيلت و گنجايش تبادل كاتيوني به عنوان مجموعه حداقل داده‌هاي مؤثر، 72% از تغييرات خاك‌هاي مطالعه شده را توصيف نمودند. اراضي شاليزاري واقع در نيمه غربي كوچصفهان محدوديت بيشتري در نيتروژن كل و فسفر قابل استفاده خاك داشتند. اين خاك‌ها همچنين كيفيت حاصلخيزي كمتري داشتند. بخشي از اراضي واقع در شمال و شمال شرقي ناحيه مطالعه شده با شاخص كيفيت خاك بيشتر از 0.95 در گروه خاك‌هاي خيلي حاصلخيز قرار داشتند. در اين خاك‌ها عملكرد برنج نيز نسبت به ديگر مناطق بيشتر بود. كمترين ميزان عملكرد برنج رقم هاشمي به مقدار3500 كيلوگرم در هكتار در نيمه جنوبي و بالاترين عملكرد 5272 كيلوگرم در هكتار در نيمه شرقي ناحيه مطالعه شده بدست آمد. با توجه به كمبود نيتروژن كل و فسفر قابل استفاده به ترتيب در 36% و 50% از اراضي مطالعه شده، لازم است توصيه كودي اين عناصر غذايي به صورت ويژه مكان و متناسب با كيفيت حاصلخيزي خاك انجام شود.