بازخواني و نقد ديدگاه‌هاي كلبرگ و مدرسي طباطبايي دربارۀ پيدايش تشيع دوازده‌امامي

در اين نوشتار، در بازخواني و نقد ديدگاه‌هاي كلبرگ و مدرسي دربارۀ پيدايش تشيع دوازده‌‌امامي، بر پايۀ روشِ تاريخي ـ كلامي و با هدفِ مقايسۀ ديدگاه‌ها و بيان كاستي‌ها و اشتباهات كمترشناخته‌شدۀ اين دو، موارد زير دانسته شد: كلبرگ پيدايش تشيع دوازده‌امامي را «انتقال از اماميه»، و مدرسي «تكامل تدريجي مكتب تشيع» خوانده است. هر دو، تاريخ آن را تقريباً همسان، نيمه‌ قرن چهارم هجري دانسته و در اين‌باره به موارد انعكاس انديشه‌ «دوازده امام» در متون كهن استناد كرده و دچار اشتباهاتي بعضاً فاحش شده‌‌اند؛ چنان‌كه هر دو، ثبت عقايد اثناعشري را در برخي متون كه كامل به ما نرسيده‌اند، انكار نموده و از ثبت آن در برخي منابع غفلت كرده و ديدگاه‌هايي ناهمگون و گاه متناقض داشته‌اند. افزون بر اين، كلبرگ به هم‌پايگيِ واژه‌ اماميه با اثناعشريه توجه نداشته و مدرسي نيز دچار «ترديدها» و «تعميم‌ها»ي ناروا، اشتباه در «شناسايي متن و نسخه‌هاي كهن يك روايت» و «بي‌دقتي در فهم اصطلاحات مهدويت» شده است.