بازخواني كالبد باغ هزارجريب بر پايۀ مطالعات مقايسه‌اي اسناد توصيفي-تصويري و ميداني

براساس شواهد و اسناد موجود، در دورۀ صفوي، باغ‌هاي زيادي در اصفهان ساخته شده كه امروزه تنها نامي از آنها برجاي ‌مانده است. باغ هزارجريب از شناخته‌شده‌ترين آنهاست. اين باغ در جنوب زاينده‌رود و در دامنۀ كوه صفه جاي داشته است. امروزه دانشگاه اصفهان و بخش‌هايي از يكي از محلات شهري (مرداويج) بر روي بقاياي آن ساخته شده است. بازخواني اين باغ در راستاي معرفي ويژگي‌هاي كالبدي آن، به شناخت بيشتر بخشي از ارزش‌هاي باغسازي كهن ايراني كمك مي‌كند. در اين راستا، اسناد توصيفي و تصويري مي‌تواند راهكاري براي تحليل ويژگي‌هاي كالبدي باغ هزارجريب در زمان آباداني آن باشد. سياحان بسياري در دوره‌هاي مختلف به توصيف اين باغ به لحاظ معماري و رويدادهاي آن در زمان آباداني و افول پرداخته‌اند. اين پژوهش براي نخستين بار تلاش مي‌كند به بازنمايي بصري كالبد باغ هزارجريب و عناصر آن به‌گونه‌اي جامع بپردازد. از سوي ديگر چگونگي آبياري اين باغ در فرايند بازنمايي تصويري آن آشكار خواهد شد. جهت انجام اين مدلسازي از اطلاعات كتابخانه‌اي به‌عنوان اسناد توصيفي از يك سو، و از اسناد تصويري از سوي ديگر بهره گرفته شد. مطالعات ميداني منطقۀ مورد نظر تكميل‌كنندۀ بخشي از ناشناخته‌هاي اين باغ در گذر زمان بود. اين مقاله بر آن است تا با بازنمايي باغ هزارجريب در گذر زمان به دگرگوني‌هاي آن نيز بپردازد. يافته‌هاي اين پژوهش بر پايۀ چهار نظام اصلي باغ ايراني: راه، گياه، ساختمان و آب نهاده شدند. با تحليل‌هاي انجام‌گرفته ارتباط فضايي بخش‌هاي گوناگون باغ هزارجريب، نسبت فضاهاي پر و خالي، تعداد سطوح و فرم شكلي عمارات به دست آمدند. از سوي ديگر تغييراتي كه در گذر زمان پديد آمده بود نيز آشكار شد.