پديد آورندگان :
فندرسكي، نيايش دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري , مسعوديان، محسن دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه مهندسي آب , راتچر، كلاوس دانشگاه استفاليا - گروه عمران، زودربرگ، آلمان
كليدواژه :
باززنده‌سازي , طبقه‌بندي رودخانه , مورفولوژي , مهندسي رودخانه , WFD
چكيده فارسي :
طي دو دهه گذشته، نياز به بازگرداندن رودخانه‌ها به شرايط طبيعي و نيمه‌طبيعي مورد توجه قرار گرفته است. يكي از مهمترين ابزار در راستاي دستيابي به اين هدف، ارزيابي تغييرات هيدرومورفولوژيكي رودخانه در اثر مداخلات انساني است. در پژوهش حاضر، به‌منظور ارزيابي شرايط هيدرومورفولوژيكي رودخانه تجن در قسمت ميانه تا پايين‌دست (در محدوده شهر ساري) با استفاده از شاخص كيفيت مورفولوژيك (MQI) و هيدرومورفولوژيكي (HMQI)، هفت بازه در طول رودخانه در حريم 50 متري، انتخاب و سه مؤلفه كيفيت عملكرد ژئومورفولوژيكي، مصنوعي‌سازي و تعديل كانال با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي سال 1353 لندست 4 و سال 1398 لندست 8، عكس‌هاي هوايي سال‌هاي 1340 و 1385، داده‌هاي هيدرولوژيكي و بازديد ميداني بررسي شد. نتايج ارزيابي شاخص كيفي مورفولوژيك نشان داد كه رودخانه تجن در بازه‌هاي مورد مطالعه عمدتاً در طبقه كيفي متوسط قرار گرفته، در حالي كه از نظر شرايط هيدرومورفولوژيك در طبقه ضعيف گزارش شده كه دليل اصلي آن وجود سد در حوضه بالادست در محدوده 30 كيلومتري (تمامي بازه‌ها به‌جز 1 و 7) و تغييرات دبي و رسوب، دخالت انساني و تغيير كاربري اراضي است. همچنين، نتايج نشان داد كه روش فوق در ارزيابي كلي مبتني بر شاخص، تشخيص مشكلات هيدرومورفولوژيكي و درك صحيح و جامع پاسخ به فشارها مؤثر است.
چكيده لاتين :
Over the last two decades, the need to restore rivers to the natural and near-natural state has become noticeable. One of the most important tools to achieve this goal, is to assess the hydromorphological changes of the river due to human intervention. In the present study, in order to evaluate the hydromorphological conditions of the Tajan River along the middle to lower parts (city of Sari) the Morphological Quality Index (MQI) and Hydromorphological Quality Index (HMQI) has been used. Seven reaches in 50 m riparian buffer width were selected and three quality main indicators including geomorphological, artificial, and channel adjustment were studied using satellite images of Landsat 4 in 1975 and Landsat 8 in 2019, aerial photos in 1960 and 2006, hydrological data, and data collected during the field surveys. The results showed that the studied reaches of Tajan River mainly classified as the moderate-quality class for the MQI, while it is classified as one quality class lower for HMQI, mainly as the poor-quality class. The main reason is that all the studied reaches (except reaches 1 and 7), located downstream of the Shahid Rajaee Dam, within the 30 km, which change considerably the river discharge and sediment transfer, also the extreme human impact and anthropogenic stresses in the catchment, such as land-use change. The results also showed that the method, which was used in this study, is effective, in general, index-based assessment, diagnosis of the hydromorphological problems, and an exact comprehensive realization of the response to the mentioned stresses.
