بررسي روند تغييرات سنجه‏هاي سيماي سرزمين با استفاده از روش تحليل گراديانت شهري‌ـ روستايي (مطالعه موردي: كلان‌شهر تهران)

مقدمه: كشف تغييرات الگوي سيماي سرزمين در مناطق شهري براي حفظ امنيت محيط زيست و تشويق به توسعه پايدار از اهميت بالايي برخوردار است. در اين ميان، با توجه به ظرفيت سنجه‏هاي فضايي براي توصيف ساختار سيماي سرزمين، اين سنجه‌ها مي‏توانند ابزاري ارزشمند براي شناسايي الگوهاي رشد در كلان‌شهرها باشند. هدف: هدف از اين تحقيق تحليل گراديانت شهري‌ـ روستايي سنجه‏هاي سيماي سرزمين در كلان‌شهر تهران در سال 2018 و آناليز روند تغييرات آن‌ها، به منظور بررسي تغييرات مكاني‌ـ زماني الگوي سيماي سرزمين، بود. روش: براي محاسبه سنجه‏ها روش پنجره متحرك در دو سطح سيماي سرزمين و كلاس به كار گرفته شد. براي اين منظور از تصاوير ماهواره لندست 8 استفاده و پوشش زمين در چهار طبقه انسان‏ساخت، اراضي باز، پوشش گياهي، و آب به صورت نظارت‌شده دسته‏بندي شد. براي تحليل گراديانت ترانسكت‏هايي با ابعاد Km4Km*4 در چهار جهت مركز‌ـ شمال شرق، مركزـ جنوب غرب، مركزـ شمال غرب، و مركزـ جنوب غرب به مركزيت منطقه 12 شهرداري تهران، در نرم‌افراز GIS 10.2، هدايت شد. يافته‏ها: يافته‏ها نشان داد در سطح سيماي سرزمين با نزديك شدن به مركز تجاري كلا‏ن‏شهر تهران تعداد و تراكم لكه‏ها افزايش و به سمت روستا شاخص متوسط شكل سيماي سرزمين تغييرات نسبتاً يكنواختي دارند. در سطح كلاس نيز با افزايش فاصله از مركز تجاري كلان‏شهر تهران درصد سيماي سرزمين لكه‏هاي انسان‏ساخت و اراضي باز در حال افزايش و لكه‏هاي پوشش گياهي در حال كاهش است. نتيجه: توسعه شهري موجب افزايش تراكم لكه‏ها در سيماي سرزمين شده است؛ طوري كه در ترانسكت مركزي پيوستگي سيماي سرزمين كاهش و ازهم‌گسيختگي اجزاي ساختاري سيماي سرزمين افزايش يافته است. تغيير كاربري‏ اراضي باعث گسترش شهر به سمت روستا و تأثير منفي بر پوشش گياهي و منابع آبي شده است.