بازشناسي مفهوم تاب‌آوري در حفاظت و توسعۀ يكپارچۀ روستايي؛ مطالعۀ موردي: روستاي تاريخي مزار خراسان رضوي

فعاليت‌هاي انساني طي پنجاه سال گذشته اكوسيستم‌هاي موجود در سرتاسر جهان را سريع‌تر و گسترده‌تر از هر زمان ديگري در تاريخ تغيير داده‌اند. اين تغييرات ضرورت درك بهتر از نحوۀ مديريت و سازگاري با تغييرات را نشان مي‌دهند. بسياري از چالش‌هاي مديريت اكوسيستم‌هاي اجتماعي‌زيست‌محيطي كه امروزه با آن مواجه شده‌ايم، با فرآيندهاي پويا مرتبط‌اند. روستاها نمونه‌اي بارز از اين اكوسيستم‌ها هستند كه پيوسته دستخوش تغييرات مي‌شوند. اين شرايط نه‌تنها ضرورت بازنگري در تعاملات انسان و محيط را در سطح وسيع مطرح مي‌نمايند، بلكه ضرورت نحوۀ مداخله و چگونگي مديريت اكوسيستم‌هايي را كه به رفاه انسان بستگي دارد نيز مدنظر قرار مي‌دهند. روستاي مزار به‌عنوان يك اكوسيستم فعال در زمان حاضر شناخته مي‌شود؛ چراكه نشانه‌هاي پيوند جامعۀ روستايي با محيط طبيعي تا حدودي در آن مشاهده مي‌شود و خدمات اكوسيستم نيز كم‌وبيش به اين چرخه وابسته‌اند. اين تحقيق به‌منظور كمك به شناسايي تغييرات و هدايت تحول مطلوب سيستم روستاي مزار، بدون به‌خطرانداختن يكپارچگي سيستم، با استفاده از رويكرد تاب‌آوري طراحي شده است. در واقع چگونگي دستيابي به نحوۀ مداخله و مديريت روستاي مزار به‌عنوان يك اكوسيستم پويا در اين تحقيق مدنظر است. در اينجا با استفاده از روش كيفي مفاهيم و مؤلفه‌هاي تاب‌آوري روستا ارزيابي و تحليل شده‌اند تا روشي جايگزين براي تفكر و شيوۀ مديريت آن فراهم شود. در اين تحقيق، داده‌هاي آماري از سازمان‌هاي مربوطه به‌جهت شناسايي وضعيت كنوني روستا بررسي و تحليل شده‌اند و مصاحبه‌هاي عميق از افراد بومي جهت ارزيابي مؤلفه‌هاي تاب‌آوري انجام شده‌اند. ابزار پژوهش شامل داده‌هاي آماري موجود و مصاحبه بر اساس مؤلفه‌هاي تاب‌آوري بوده‌اند كه ميزان تغييرات و نحوۀ گذار سيستم را مبني بر ميزان اهميت مؤلفه‌هايي، همچون تنوع، مدولار، ذخاير، بازخوردها، پيچيدگي، نظارت، اعتماد و رهبري تعيين مي‌نمايند. در بررسي‌هاي انجام‌شده با استفاده از ساختار و سرمايۀ انساتي موجود در روستا مي‌توان برخي از مؤلفه‌هاي تاب‌آوري را كه مغفول مانده‌اند، تقويت نمود و در نهايت به جامعه‌ا‌ي تاب‌آوري در روستاي مزار دست پيدا كرد.