بررسي تنوع فيتوشيميايي تركيبات اسانس گونه دارويي Salvia sharifii Rech. f. Esfand. در رويشگاه‌هاي مختلف استان هرمزگان

مريم گلي جنوبي با نام علمي Salvia sharifii Rech. f. Esfand. يكي از گونه هاي چندساله و معطر اندميك متعلق به تيره نعناع (Lamiaceae) مي باشد كه به صورت خودرو در جنوب ايران رويش يافته و به طور سنتي به‌عنوان ضدعفوني كننده، ضد اسهال، ضد التهاب، بادشكن، هضم كننده و مسكن استفاده مي شود. در اين تحقيق، در بهار سال 1398 و در مرحله گلدهي كامل، اندام هوايي سه جمعيت مختلف اين گياه از رويشگاه هاي طبيعي آن در استان هرمزگان شامل آبماه، قطب آباد و سيرمند، در محدوده ارتفاع از سطح دريا 760 تا 1210 متر، جمع‌آوري شده و نمونه ها در سايه و دماي محيط، خشك شدند. استخراج اسانس به روش تقطير با آب به‌وسيله دستگاه كلونجر با سه تكرار صورت پذيرفت و پس از اندازه گيري بازده اسانس (درصد وزني به وزني)، نوع و ميزان تركيبات شيميايي موجود در اسانس جمعيت ها با استفاده از دستگاه هاي گاز كروماتوگرافي گازي (GC) و گاز كروماتوگرافي متصل به طيف سنج جرمي (GC/MS) مشخص شد. نتايج نشان داد بيشترين و كمترين بازده اسانس به ترتيب مربوط به جمعيت سيرمند (14/1 درصد) و جمعيت قطب آباد (65/0 درصد) بود. تركيب غالب و مشترك در جمعيت‌هاي آبماه و سيرمند، لينالول و در جمعيت قطب آباد، المول بود. دومين تركيب غالب در اسانس آبماه، قطب آباد و سيرمند به ترتيب اسكلارئول اكسايد، آگاروسپيرول و هگزيل2 متيل بوتيرات بودند. در حالي كه سومين تركيب غالب در جمعيت آبماه، هگزيل2 متيل بوتيرات بود، در دو جمعيت قطب آباد و سيرمند به ترتيب تركيب هاي هگزيل كاپريلات و هگزيل ايزو والرات به عنوان سومين تركيب غالب مشاهده گرديد. وجود تنوع شيميايي در بين جمعيت هاي طبيعي مريم گلي جنوبي نشان داد ضمن تاثير وراثت، اين گونه داراي پتاسيل سازگاري بالايي نيز مي باشد؛ به طوري كه دامنه وسيعي از شرايط اقليمي از قبيل درجه حرارت، ارتفاع و بارندگي در بين جمعيت هاي مختلف وجود دارد كه مي تواند در راستاي حفاظت و اهلي كردن درون و خارج از محل رويش اين گونه در نظر گرفته شود.