بازشناسي الگوي معماري خانقاه‌هاي دوره تيموري با نگاهي بر اسناد و متون

تصوف و ابنيه خانقاهي بخش جدا ناشدني از تاريخ معماري ايران بوده كه چند سده به عنوان مركزي براي ترويج دين اسلام و گسترش آن در مناطق مختلف محسوب مي‌شد. اين بناها كه در منابع گوناگون جز ابنيه خِير شمرده مي‌شوند ساختار آن در ادوار متمادي به شيوه‌ مختلفي بنا شده است. عصر تيموريان آخرين دوره‌اي از تاريخ معماري ايران بود كه نظام خانقاهي به صورت يك ركن مهم به لحاظ تاريخ فرهنگي و معماري نفش تعيين كننده‌اي را ايفا مي‌كرد كه بررسي آن لازم به نظر مي‌رسد. خانقاه را مي‌بايست فارغ از محلي براي سلوك و عبادت ديد چراكه اغلب خانقاه‌ها مشحون از ارتباط با جامعه و در پيوند با تاسيسات مهم شهري نظير مسجد، مدرسه، كاروانسرا و حمام بوده است. در سال‌هاي اخير پژوهش‌هاي اندكي در مورد ابعاد شكل‌گيري و معماري خانقاه‌ انجام شده كه عدم پژوهش كافي در اين زمينه سوالاتي را در مورد معماري آن ايجاد مي‌كند. هدف از اين پژوهش واكاوي بستر فرهنگي تصوف و شناسايي الگوهاي نظام خانقاهي اين دوره بوده كه در حوزه حكمراني تيموريان در آسيايي ميانه، آسياي جنوبي و بخشي از ايران كنوني ساخته شده بود. اين مطالعه به صورت توصيفيتحليلي و با مطالعه منابع كتابخانه‌اي نظير كتب، مقالات، اسناد تاريخي و معماري، ابعاد فرهنگي خانقاه را شناسايي و با استفاده از تحليل مدارك فني معماري و پژوهشي سعي در شناخت فضاهاي خانقاهي و ترسيم الگوي خانقاه در دوره تيموري را دارد. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد خانقاه‌هاي دوره تيموري از يك هسته مركزي مانند گنبدخانه اصلي يا حياط تشكيل شده كه ساير فضاها حول آن شكل گرفته‌اند كه در نتيجه آن، خانقاه‌هاي اين دوره با دو الگوي تك بنا و مجموعهارسن ساخته مي‌شده‌اند.