بررسي و تحليل مشخصه‌هاي كالبدي-عملكردي در مسكن روستايي (نمونه موردي : روستاي گرمن شاهرود)

مسكن روستايي به خصوص در گذشته نمادي از هويت و بيانگر ساختارهاي اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و اقليمي اين مرز و بوم بوده است. اما امروزه تحولات گسترده‌اي در معماري مسكن روستايي ايجاد شده است، به نحوي كه اكثر خانه‌هاي روستايي جديد متناسب با شرايط بستر اقليمي، زيستي و سبك زندگي روستايي نيستند. در اين ميان معماري مسكن روستايي قديم واجد شاخص‌هاي ارزنده‌اي است كه مي‌تواند پس از شناسايي و تحليل، در مسكن جديد مورد بهره برداري قرار گيرد. از اين رو هدف اصلي پژوهش حاضر، بررسي و تحليل مشخصه‌هاي كالبديعملكردي در مسكن روستايي است. اين پژوهش از لحاظ هدف كاربردي و از لحاظ روش توصيفيتحليلي است. بدين منظور پس از مطالعه منابع كتابخانه‌اي در حوزه مسكن روستايي، ابتدا عوامل موثر در شكل‌گيري مسكن روستايي مشخص شده و سپس به وسيله مطالعات ميداني، روستاي گرمن شاهرود به عنوان نمونه مطالعاتي مورد بررسي قرار گرفته است. در ادامه پنج نمونه شاخص مسكن روستاي گرمن معرفي شده و سپس مشخصه‌هاي كالبديعملكردي در ريزفضاها و اجزاي معماري اين نمونه‌ها تحليل گرديده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد عوامل اجتماعيفرهنگي، اقتصاديمعيشتي و محيطياقليمي در شكل‌گيري مسكن روستايي موثر است. در روستاي گرمن، عوامل اجتماعيفرهنگي در باور فرهنگي مردم و گرايش آنها به ساده‌زيستي، موثر بوده و سبب شده، فرم كلي و نماي خانه‌ها ساده شكل بگيرد. همچنين به دليل اعتقاد مردم به محرميت، سلسله‌مراتب عمومي، نيمه‌عمومي و خصوصي از طريق تعريف دالان ورودي و يا تعريف مجزاي بخش بيروني و اندروني ايجاد شده است. عوامل اقتصاديمعيشتي در مساحت و تعداد ريزفضاهاي توده، حياط و ورودي‌ تاثيرگذار بوده و در حوزه معيشتي، قف‌خانه (اتاق قرارگيري چرخ نخ‌ريسي) از ريزفضاهاي خاص مسكن روستاي گرمن بوده است. همچنين عوامل محيطياقليمي نيز در انتخاب مصالح بوم‌آورد، جهت‌گيري بنا و ميزان بازشوها موثر بوده است. در نهايت با تحليل نمونه‌هاي شاخص مسكن روستاي گرمن، توصيه‌هاي طراحي، در قالب چارچوبي كالبديعملكردي تبيين گرديد كه با محيط اقليمي روستا و نظام اجتماعي و اقتصادي روستاييان هماهنگ بوده و مي‌تواند پايه طراحي مسكن معاصر در روستاي گرمن باشد. همچنين اين شيوه تحليل در مشخصه‌هاي كالبديفضايي مسكن روستايي، مي‌تواند با تبيين توصيه‌هاي طراحي، در ساخت و سازهاي جديد روستاهاي ديگر نيز مورد استفاده قرار گيرد.