مطالعۀ گونه‌شناسي، چالش‌هاي حاشيه‌نشيني و بازي‌هاي حاشيه نشينان با سياست‌هاي شهري (مورد مطالعه: شهر ساوه)

مسئلۀ ظهور و گسترش سكونتگاه‌هاي غيررسمي در ساوه طي دهه‌هاي اخير به يكي از مسائل مهم مديريتي اين شهري بدل شده است. اين پديده از تأسيس شهر صنعتي كاوه بسيار متأثر بوده است؛ زيرا تأسيس شهر صنعتي در رشد سريع و جذب مهاجران از بيشتر نقاط ايران به‌ويژه روستاهاي پيرامون شهر ساوه و استان‌هاي هم‌جوار، يعني همدان و كرمانشاه تأثير داشته است. شهر به‌دليل شرايط تاريخي، صنعتي، مواصلاتي و نزديكي به قطب‌هاي شهري و صنعتي اراك، اصفهان و به‌ويژه پايتخت، جاذب جمعيت بسياري بوده است. در اين مطالعه، پژوهشگران از روش‌ها و تكنيك‌هاي متنوعي از مشاهدات ميداني، مشاركت در مراسم اجتماعات محلي، مصاحبه با اطلاع‌رسانان كليدي، مذاكره با مديران محلي مطالعه و فراتحليل مطالعات مشاوران، برگزاري جلسات بحث گروهي و درنهايت پيمايش از ساكنان محله‌هاي هدف استفاده كرده‌اند. پژوهشگران ضمن مطالعۀ روند پيدايش و گسترش حاشيه‌نشيني، اشكال متنوع محله‌هاي حاشيه در شهر ساوه را معرفي و در قالب پنج مدل، پيدايش و گسترش طبقه‌بندي و شناسايي كردند. همچنين انواع روش‌هاي مواجهۀ حاشيه‌نشينان و بازي با سياست‌هاي رسمي مديريت شهري را شناسايي و معرفي كردند. شهر ساوه در طول نيم‌قرن اخير، شاهد رشد شتاباني بوده كه بخش مهمي از اين رشد به‌دليل پديدۀ مهاجرت و شكل‌گيري سكونتگاه‌هاي غيررسمي در چهار گوشۀ شهر بوده است. 25 محله از 50 محلۀ شهر را حاشيه‌ها تشكيل مي‌دهند كه در يكي از چهار مرحلۀ ورود مهاجران، شكل‌گيري انسجام اجتماعي (با ابزارهايي مانند ساخت اماكن مذهبي چون حسينيه)، دريافت خدمات و زيرساخت‌هاي شهري و درنهايت به‌رسميت شناخته‌شدن و رسمي‌شدن كامل يا نسبي از سوي سازمان‌ها و نهادهاي شهري قرار مي‌گيرند. به‌نظر مي‌رسد اين مراحل به‌‌طور زنجيره‌اي به يكديگر متصل هستند و بنا بر «نظريۀ بازي» حاشيه‌نشينان به روش‌هاي متنوعي با سياست‌هاي رسمي مديريت شهري بازي مي‌كند و كنش و واكنش‌هاي بازيگران به يكديگر موجب پيش‌روي در هر مرحله و ورود به مرحلۀ بعدي مي‌شود و تا پايان قصه ادغام در محدودۀ طرح جامع و تفصيلي شهر اين بازي و پيش‌روي ادامه پيدا مي‌كند.