تحليلي بر شاخص هاي آمايش مرز در پياده سازي و اجراي طرح هاي امنيتي مرز مطالعه موردي: مرزهاي شمالغرب كشور

در مطالعات آمايش سرزمين، جغرافيا به‌عنوان بستر، نقش محوري در تحقق طرح‌ها و برنامه‌هاي مدون آمايشي ايفاء مي‌كند. آمايش مناطق مرزي نوعي برنامه‌ريزي است كه توسعه مرزها را با امنيت و دفاع عجين نموده و براساس ويژگي‌هاي جغرافيايي مناطق مرزي، با برقراري پيوند بين شاخص‌هاي توسعه و طرح‌هاي امنيتي، راه‌كارهايي براي توسعه پايدار مناطق مرزي معرفي مي‌كند و لذا در آمايش مرزي امنيت و توسعه لازم و ملزوم يكديگر است. در اين پژوهش، دغدغه اصلي تعيين و طبقه‌بندي شاخص‌هاي آمايش مرز تأثيرگذار در امنيت مرزهاي ج.ا.ايران بوده كه براي تحقق اين مهم، با تجزيه و تحليل متون مستخرجه از مصاحبه‌هاي صورت گرفته با جامعه خبرگي از روش داده‌بنياد و به شيوه تحليل محتوا در نرم‌افزار MAXQDA  و دسته‌بندي شاخص‌هاي مستخرجه، عامليت هر كدام از شاخص‌هاي ذيل مؤلفه‌هاي مربوطه از طريق تحليل عاملي در نرم‌افزار SPSS صورت پذيرفت. عامل‌هايي كه بيشترين ضريب تأثير در اجراي طرح‌هاي امنيتي مرزي منطقه آذربايجان داشته، شامل؛ طراحي عمليات‌هاي كمين و ضد كمين و تعيين محل اجراي كمين در منطقه مرزي بر مبناي شكل زمين، موقعيت عوارض طبيعي نسبت به گذرگاه‌ها، موقعيت گريزگاه‌ها و معابر وصولي (0/87)، انطباق تعداد و فاصله پاسگاه‌هاي مرزباني در نوار مرزي منطقه بر ويژگي‌هاي جغرافيايي(طبيعي و انساني)(0/79)، ناامني‌هاي مرزي در منطقه متأثر از سطح توسعه‌يافتگي مرز (0/764) بوده است. همچنين براي بررسي وضعيت كاربست شاخص‌هاي گزينش شده در مرزهاي شمال‌غرب كشور با تجزيه و تحليل آماري كاربست شاخص‌هاي آمايش مرزي در طرح‌هاي امنيتي مناطق مرزي سه استان آذربايجان مورد ارزيابي قرار گرفت. در رتبه اول استان اردبيل با ميانگين كلي 3/92 در رتبه دوم استان آذربايجان‌شرقي با ميانگين كلي 3/64 و در رتبه سوم استان آذربايجان‌غربي با ميانگين كلي 3/61 قرار گرفتند.