ديپلماسي علمي فرصتي مهم براي توسعه همكاري هاي علمي بين المللي و روابط راهبردي

در دنياي كنوني بسياري از مشكلات نظير پاندمي‌هاي مرگبار كه علم به‌دنبال حل آنهاست ماهيت بدون مرز دارد و غلبه بر چنين چالش‌هايي از مسير همكاري بين دانشمندان رشته‌هاي مختلف و سياستگذاراني‌ مي‌گذرد كه در فراسوي مرزهاي ژئوپليتيكي فعاليت مي‌‌كنند. طي چند دهه گذشته به موازات ديپلماسي سنتي نوع جديدي از ديپلماسي در حوزه روابط بين‌‌الملل موسوم به ديپلماسي علمي جريان يافته است كه داراي ويژگي‌‌هاي مهمي همچون تنوع، چند جانبه‌گرايي فراگير، در برگيرنده جامعه مدني و شهروندان و قدرت اثرگذاري بالايي است. در واقع ديپلماسي علمي براي توصيف انواع مبادلات در حوزه‌هاي علمي، فناوري و نوآوري و مشاركت كشورها در برنامه‌هاي آموزشي و تحقيقات پيشرفته به‌كار مي‌رود. با وجود تنوع بالا، اين حوزه به سه بخش عمده شامل علم در ديپلماسي، ديپلماسي براي علم و علم براي ديپلماسي تقسيم مي‌شود. طي چند دهه گذشته، كشورهايي كه در علم و فناوري‌هاي كليدي پيشتاز بوده‌اند از ظرفيت بالقوه ديپلماسي علمي نيز به‌ميزان زيادي بهره برده‌اند. همچنين تجارب گذشته نشان مي‌‌دهد كه توسعه روابط علمي راهبردي و همكاري‌‌هاي علمي بين كشورها و يا حتي بلوك‌‌هاي رقيب مي‌تواند از شكست‌هاي ديپلماتيك جلوگيري كند و احتمال درگيري‌ها و تنش‌هاي ويرانگر را در عرصه جهاني كاهش دهد. از طرف ديگر در شرايط امروزي، جهان با معضلات متعدد و متنوعي روبه‌رو است كه در مواردي حل آنها از ظرفيت و توان علمي و فني يك كشور به‌تنهايي خارج است و به‌كارگيري ظرفيت‌هاي ديپلماسي علمي امري اجتناب‌ناپذير مي‌باشد. اين نوشتار بر اهميت، مصاديق، دستاوردها و تجارب برخي كشورها و تعدادي از نهادهاي بين‌المللي در حوزه ديپلماسي علمي و مرجعيت علمي مي‌پردازد.