بازنمود اصول مكتب اصفهان در معماري و شهرسازي دوران صفوي در اصفهان

The Effects of Isfahan School Thoughts on the Architecture and Urban Development of Isfahan During Safavid Period

جريان‌هاي فكري حاكم در هر دوران، همواره بر معماري و شهرسازي آن دوران تأثير گذاشته ‌است. براي درك عميق‌تر اين تأثيرات، ايجاد ارتباط معنادار ميان كالبد در معماري و شهرسازي هر دوره با تفكرات حاكم بر آن دوره مي‌تواند مؤثر باشد. دوره صفويه، يكي از درخشان‌ترين دوره‌هاي تاريخ ايران نيز از اين قاعده مستثنا نبوده‌ است؛ بنابراين شايسته است انديشه‌هايي كه موجب شكوفايي اين دوره شده‌اند، بررسي شوند. در اين دوره، سه جريان فكري شاخص وجود داشته ‌است: تشيع، اشراق (بر پايه حكمت ايراني) و عرفان. اين جريان‌هاي فكري بر معماري و شهرسازي اين دوران از جمله باغ‌ها، كاخ‌ها و خيابان چهارباغ نيز تأثير گذار بوده و نوآوري‌هايي را به ‌وجود آورده است. مكتب اصفهان عنواني است كه براي اوج‌ گيري فعاليت‌هاي مختلف فلسفي، فقهي و هنري در سده 17 و اوايل 18 ميلادي در اصفهان به‌ كار برده شد و اصول و قواعدي را در معماري و شهرسازي پايه‌گذاري كرد. مقاله حاضر ضمن تشريح ويژگي‌هاي مكتب اصفهان به بررسي تأثير اصول مطرح‌ شده اين مكتب در معماري و شهرسازي اصفهان پرداخته و براي اين مهم، با رويكرد توصيفي- تحليلي و با اتكا به متون و اسناد تاريخي و شواهد به‌ جامانده از معماري و شهرسازي دوره صفوي و مطالعات پژوهشگران معاصر درباره ساختار معماري و شهرسازي اين دوره، معماري باغ‌ها و كاخ‌هاي اين دوره در شهر اصفهان و همچنين سطح كلان از جمله خيابان چهارباغ را در حيطه مكتب اصفهان بررسي كرده و به اين پرسش پاسخ داده است كه چه ارتباطي ميان مكتب اصفهان با معماري و شهرسازي وجود داشته و بازنمود اصول اين مكتب در باغ‌ها، كاخ‌ها و سطح كلان (خيابان چهارباغ، شهر) چه بوده است. يافته‌هاي پژوهش بيانگر آن است كه معماري و شهرسازي دوره صفوي و به‌ طور شاخص باغ‌ها، كاخ‌ها و خيابان‌هاي آن ريشه در اصول حاكم بر مكتب اصفهان دارد.

The running intellectuals that prevailed during each age, has always influenced the architecture of that period. To understand these influences more deeply, creating a meaningful relationship between the architecture and urban planning of each period with the prevailing ideas of that period can be effective. Safavid period as one of the most brilliant periods in the history of Iran, is also not exempt from this rule. Therefore, it is worthwhile to examine the ideas that led to the flourishing of this period. In this period there have been three streams of thought indicator. These currents of thought (Shia, Ishraq and mysticism) on the architecture and urbanism of this era have also affected gardens and palaces and Chaharbagh Avenue reaching innovations. Isfahan school is used to rise philosophical, theological and art activities during the 17th and early 18th centuries in Isfahan and established principles and rules in architecture and urbanism. In fact, this school was formed under the attention of Safavid king and creativity of the architects of this period, and led to differentiate the architecture of this period from prior periods. This paper tries to survey gardens and palaces and also in macro level such as chaharbagh avenue in safavid era in isfahan in Isfahan school relying on texts and historical documents and evidence that remains of that era answering this question that the what is the connection between Isfahan school and architecture and urban planning and what is the representation of the principles of this school in gardens, palaces and macro level (Chaharbagh street, city). Research findings indicate that the architecture and urbanism of the Safavid era and an index of gardens and palaces and avenues of it rooted in the principles that current in that era (Isfahan school).