تحليل تطبيقي كاركردهاي سياق در تفاسير الميزان و نمونه

قاعده سياق يكي از قواعد تفسيري پركاربرد است كه نقش بسزايي در قرآن‌پژوهي دارد. برخي از مفسران مانند علامه طباطبايي و آيت الله مكارم شيرازي به ميزان زيادي از آن بهره‌ گرفته‌اند. اين جستار پس از تبيين سياق و اعتبار و شرايط تحقق آن، به جايگاه، بسامد و كاركردهاي دوازده‌گانه آن در تفاسير الميزان و نمونه پرداخته است. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد اين قاعده 394 بار در تفسير نمونه و بيش از پنج برابر آن در تفسير الميزان مورد استفاده قرار گرفته است. اين نسبت در كاركرد تبيين مفهوم آيات كه پربسامدترين كاركرد در هر دو تفسير نيز هست، تقريباً حفظ شده است. پس از آن، ارزيابي آراء مفسران، تعيين معناي واژه، تبيين قواعد ادبي، ارزيابي روايات، تاريخ‌گذاري قرآن، تشخيص مرجع ضمير، تشخيص مخاطب، تبيين مبهمات، ارزيابي قرائات و تقييد مطلقات جايگاه بعدي در هر دو تفسير را از آنِ خود كرده‌اند. تنها كاربردي كه برخلاف روند ساير كاربردها، در تفسير نمونه فراواني بيشتري دارد، استخراج احكام فقهي است كه به‌روشني تأثير توانايي، علاقه و هدف مفسّر را در ميزان بهره‌گيري او از قاعده سياق نشان مي‌دهد.