مطالعه تطبيقي احساس معنويت در فضاي داخلي مساجد گذشته و معاصربا رويكرد علوم اعصاب و به روش EEG-VR

بكارگيري هم زمان علوم اعصاب و معماري، گرايش نويني را به دست مي آورد با نام »معماري عصب محور « كه اين دانش، محور طراحي ساختارهاي معماري را انسان قرار داده است و به دنبال طراحي فضاهايي با حداكثر بازده و تاثيرات مثبت بر كاربران فضا مي باشد. در اين راستا، پژوهش حاضر با بكارگيري علوم اعصاب و ابزارهاي آزمايشگاهي به بررسي احساسات كاربران در فضا پرداخته است. تاثير عوامل موثر بر »احساس معنويت « در فضاي معماري با توجه به تغييرات سيگنال هاي مغزي انسان، امري بين رشته اي و كاملاً علمي و آزمايشگاهي است. هدف اصلي عصب شناسي اين است كه اطلاعات ناپيدا را از مغز انسان استخراج كند. بنابراين از افراد هيچ سوالي يا پرسشنامه و مصاحبه اي گرفته نمي شود؛ بلكه اطلاعات مستقيماً و بدون هيچ واسطه اي بيرون كشيده مي شوند. در اين پژوهش با تركيبي از روش تحقيق كيفي و كمي (همبستگي و آزمايشگاهي) به مقوله چگونگي بكارگيري عناصر معماري (مانند نور، هندسه، رنگ و...) در جهت ارزيابي حس معنويت در فضاي داخلي مساجد پرداخته شده است. در اين راستا در فاز اول با انتخاب يك مسجد مربوط به دوران گذشته (مسجد شيخ لطف الله اصفهان) و يك مسجد معاصر (مسجد الجواد تهران) و به روش ANP، ترتيب مولفه هاي معماري موثر بر ادراك حس معنويت در فضاي داخلي اين دو مسجد مشخص شده است. در فاز دوم جهت تشخيص احساسات افراد در مساجد منتخب، كار به صورت آزمايشگاهي و به روش EEGVR به معناي استفاده ي هم زمان از دستگاه الكتروآنسفالوگرافي و واقعيت مجازي انجام گرفته است كه آزمودني ها شامل 24 نفر (12 نفر مرد و 12 نفر زن) بوده است. جهت تفسير اطلاعات، روش آمار استنباطي تحليل رگرسيون چندگانه براي آزمون فرضيه صورت گرفته است. در فاز سوم، نتايج فاز اول و دوم ادغام شده و بحث مي گردد. يافته ها نشان مي دهد ما بين نحوه ي بكارگيري عناصر معماري و ارتقاي حس معنويت در فضاي داخلي مساجد ارتباط معناداري وجود دارد و مسجد متعلق به گذشته نسبت به مسجد معاصر داراي احساس معنويت بيشتري در بين آزمودني ها بوده است. همچنين مشخص شد كه استفاده از دانش علوم اعصاب در تحقيقات معماري و استفاده از ابزار پزشكي مانند الكتروآنسفالوگرافي و همچنين بهره گيري از فناوري واقعيت مجازي، مي تواند در كشف عواطف و احساسات انسان بسيار موثر باشد.