بازخواني فرآيند خلق و ادراك آثار معماري بر اساس مباني حكمت متعاليه

شناخت فرايند خلق و ادراك آثار معماري از مسائل مهم و پيچيده‌ي حوزه معماري است و علي‌رغم پژوهش‌هاي متعددي كه در دهه‌هاي اخير پيرامون آن صورت گرفته؛ هنوز برخي از ابعاد اين فرايند ناشناخته باقي مانده است. با توجه به اينكه شناخت مناسب از اين فرايند مي‌تواند زمينه‌ي ارتقا كيفيت آثار معماري را فراهم آورد؛ و به حل بسياري از مسائل پيش روي معماران كمك نمايد؛ مساله پژوهش حاضر بازخواني ساختار فرايند خلق و ادراك آثار معماري، براساس مباني ديدگاه حكمت متعاليه درنظرگرفته شده و براي انجام آن از راهبرد استدلال منطقي استفاده شده است. در اين پژوهش ابتدا به تعريف دقيق انسان، هستي، ابعاد و ظرفيت‌هاي هريك پرداخته شده؛ و سپس نحوه تعامل انسان و هستي و بازتاب اين رابطه را بر فرايند خلق و ادراك آثار معماري بر اساس مباني حكمت متعاليه، كه شالوده‌ي نظري اين پژوهش است؛ مورد مطالعه و بررسي قرار داده است. همچنين با توجه به آن كه بر اساس مباني حكمت متعاليه، خداوند انسان را در صفت خلاقيت به صورت خود آفريده و متعالي‌ترين خلق نيز عالم هستي است؛ در اين پژوهش فرايند خلق عالم هستي مورد بازخواني قرار گرفته و با الگوگيري از آن ساختار فرايند خلق و ادراك آثار معماري در پنج مرحله تبيين شده است؛ كه اركان اصلي سازنده اين ساختار عبارتند از: مرتبه نفس معمار و مخاطب، قواي ظاهري انسان (بينايي، بويايي، شنوايي، چشايي و لامسه)، و قواي باطني او (قوه متصرفه، خيال (خزانه صورت)، حافظه (خزانه معنا)، حس مشترك و واهمه) در معمار و مخاطب، مقوله‌هاي سازنده معماري (فرم، كاربرد، معنا، طرح و ساخت، بافت و پيوستگي، روحيه و اراده)، نيازهاي چهارگانه انسان (مادي،رواني، عقلاني، و روحاني)، و در نهايت با شناسايي عوامل موثر بركيفيت اين فرايند پيشنهاداتي جهت ارتقاي كيفيت آن ارائه شده است. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد با قرار دادن مباني جامع مكتب اسلام، به‌عنوان شالوده نظري پژوهش‌هاي معماري مي‌توان به حل مسائل پيچيده در حوزه معماري كمك نمود.