ذهنيت مدرن، سلطه و ميدان نابرابرِ دانش، منابع و استعداد: چالش‌هاي شكل‌گيري علوم انسانيِ پزشكي در ايران

شكل‌گيري و بسط علوم انساني پزشكي، چالش معرفت‌شناختي مهمي در جهان است. در اين مقاله چالش‌هاي پيش روي علوم انساني پزشكي از منظر صاحب‌نظران علوم انساني در ايران واكاوي شده است. مطالعه‌اي كيفي در سطح ملي در سال ۱۳۹۸ انجام شد. با در نظر گرفتن معيار اشباع، داده‌ها با 22 مصاحبۀ نيمه‌‌ساختاريافته و دو پرسش‌ باز جمع‌آوري و تحليل مضمون شدند. ازنظر مشاركت‌كنندگان چالش‌هاي مهمي پيش روي شكل‌گيري علوم انساني پزشكي وجود دارد كه بخشي از آنها مفهومي و بخشي، كاربردي است. مهم‌ترين چالش، پزشكي (در اينجا منحصراً نهاد و رشتۀ پزشكي) به‌منزلۀ ميدان معرفتي هژمونيك بود؛ با وجود اين، مشاركت‌كنندگان دلايل ديگري را به‌منزلۀ چالش در اين مسير مطرح كردند. مهم‌ترين چالش‌ها در قالب چهار مضمون ذهنيت مدرن، سياست، اجتماع و سازمان، سلطۀ زيست‌پزشكي و ناكارآمدي علوم انساني مطرح است. اگرچه سلطۀ معرفت‌شناختي و نهاديِ زيست‌پزشكي كه در نهاد پزشكي متمركز است، چالش عمده‌اي است، در اين سوي ميدانِ دانش نيز ضعف و ناكارآمدي علوم انساني مطرح است. همچنين ذهنيت مدرنِ متمركز بر علوم سلامت در ايران و متمركز بر نهاد پزشكي و نيز سياستگذاري‌ها و خط‌مشي‌هاي نهادي از ديگر موانعي است كه ميداني با توزيع نابرابر دانش، منابع و استعدادها را به وجود آورده است. تقويت نقش و كاركرد علوم انساني و تعديل سلطۀ زيست‌پزشكي در كنار اقدامات نهادي و سازماني براي تحقق علوم انساني پزشكي پيشنهاد مي‌شود. توجه به انسان‌گرايي و سازنده‌گرايي در عرصۀ سياست‌گذاري و نظري ضرورت دارد.