انواع حكومت و نقش آن در تحقق حقوق مشتركه‌ نوعيه در انديشه‌ سياسي اجتماعي ميرزاي نائيني

بررسي انواع حكومت و حقوق مشتركه‌ نوعيه يكي از مهم ترين مسائل حوزه‌ حقوق عمومي و مرتبط با ساير علوم از جمله علوم سياسي و اجتماعي است. با توجه به ضرورت بازخواني، واكاوي و معرفي نظريه هاي اجتماعي سياسي انديشمندان مسلمان، هدف اين مقاله تبيين آرا و نظرات علامه نائيني - به عنوان يكي از شخصيت هاي ديني مؤثر در انقلاب مشروطه پيرامون حقوق مشتركه‌ نوعيه و انواع حكومت است. روش اين پژوهش سندكاوي است و با مراجعه به آثار و تأليفات نائيني، به شيوه توصيفي تحليلي اين پرسش هاي مهم بررسي شد كه حكومت از نظر نائيني چه اقسامي دارد و كاركرد هركدام چيست. در انديشه سياسي اجتماعي نائيني حقوق مشتركه‌ نوعيه چيست و مصاديق آن در كدام حكومت تحقق پذير است؟ نتيجه‌ حاصل از مقاله اين است كه نائيني با تأليف كتاب تنبيه الامه و تنزيه المله و با طرح حقوق مشتركه‌ نوعيه، بياني ديني از آزادي و دموكراسي در مكتب تشيع ارائه داده و در پي اتخاذ موضعي بنيادي در فقه و سياست برآمده است. از نظر وي در حكومت ولايتيه به حقوق مشتركه‌ نوعيه توجه شده و دو اصل مهم در اين حكومت يعني حريت و مساوات و دو ركن مقوم و برپادارنده‌ آن حكومت قانون اساسي و مجلس شوراي ملي تحقق يافته است.