بررسي تاثير محيط رسوبي و دياژنز در پتانسيل توسعه كارست در سازند تيرگان در باختر كپه‌داغ (شمال‌خاور بجنورد)

سازند تيرگان در بخش ساختاري كپه‌داغ از مهم‌ترين سازندهاي كارستي بوده و حاوي منابع آب مهمي است. چاه‌هاي آب حفر شده‌ در اين سازند آبدهي بسيار متفاوتي دارند. با بررسي‌هاي ليتولوژي، 90 برش نازك سنگ، لاگ‌هاي ژئوفيزيكي، تغييرات آبدهي و افت سطح آب چاه‌ها، سيماي مرفولوژيكي، پتانسيل توسعه كارست سازند تيرگان در شمال‌خاور شهر بجنورد مورد بررسي قرار گرفته است. توسعه كارست در هر واحد سنگي وابسته به محيط رسوبي و فرايند‌هاي دياژنز بعدي آن مي‌باشد. در اين منطقه تيرگان به سه واحد سنگي آهكي و دو واحد آهكي مارني قابل جدايش است. اين سازند در يك رمپ هموكلينال و چهار كمربند رخساره‌اي جزرومدي، لاگون، سد تا درياي باز نهشته شده و در آن 12 ريزرخساره شناسايي شد. فشردگي، استيلوليتي شدن به عنوان عوامل موثر دياژنيتيكي از پايين به بالاي سازند به طور چشمگيري كاهش يافته است. ورود ذرات تخريبي مانند كوارتز به محيط رسوبي از پايين به بالا كاهش يافته است. لاگ‌هاي گاما كاهش مقدار شيل به سمت بالاي سازند و افزايش خلوص آهك در لايه بالايي را نشان مي‌دهد. از طرفي آهنگ توليد كربنات و گوناگوني آلوكم‌ها نيز بيش تر شده است. اين رخداد‌ها اصولاً پتانسيل توسعه كارست را به نحو چشمگيري افزايش داده است. سيماي مورفولوژيكي كارست توسعه ‌يافته مانند فروچاله، دره‌هاي خشك از نشانه‌هاي اين توسعه است. نشانه مهم ديگر توسعه كارست از پايين به بالا، در افزايش چشمگير آبدهي چاه‌ها، از 25 به 60 ليتر در ثانيه، افزايش مقدار قابليت انتقال از 134 به 1037 متر مربع در روز ديده مي‌شود. از سويي كاهش ميزان آبدهي چاه‌ها طي بيست سال به سمت بالاي سازند بسيار كم (كمتر از 20 درصد) مشاهده مي‌شود در حالي كه كاهش آبدهي چاه‌هاي حفر شده در بخش‌هاي مياني به بيش از 50 درصد مي‌رسد.