نقش‌هاي زباني و كاركرد پيام در نامه‌هاي نهج‌البلاغه بر اساس الگوي ارتباطي رومن ياكوبسن

نظريه ارتباطي، يكي از مباحث كاربردشناسي زبان است كه زبان و شيوه كاربست آن در فرايند ارتباط بررسي مي‌شود. در اين فرايند عناصر شش‌گانه‌اي حضور دارند كه دو ركن گفته پرداز يا گوينده و نيز دريافت كننده از عناصر كليدي بوده كه بدون آنها ارتباط بي‌معناست. گوينده با استفاده از رمزگان مشترك بين خود و گيرنده، پيامي را در خصوص امري فراتر از متن و از مجراي ارتباطي خاص به گيرنده انتقال مي‌دهد. پيامي كه كاركرد آن در متن باتوجه به مقصود كاربر زبان يعني گوينده سنجيده‌ مي‌شود. در ديدگاه ياكوبسن، پيام به عنوان نقطه ثقل، متوجه هريك از عناصر دخيل در فرايند ارتباط شود، نقش و كاركرد زبان متفاوت خواهد شد. پژوهش حاضر تلاش دارد با انطباق اين الگو بر نامه‌هاي نهج البلاغه افزون بر تعيين نقشهاي زباني در متنهاي مختلف، تاثير مقصود گوينده و نوع دريافت كننده پيام را در كاركرد زبان بررسي كند. بدين منظور 4 نامه كه در موقعيتهاي مختلف بافتي و خطاب به گيرندگان متفاوت ارسال شده بود، انتخاب و با روش توصيفي تحليلي و آماري نقشهاي زباني آنها مقايسه گرديد. حاصل اين مقايسه نشان مي‌دهد.بر اساس نتايج اين پژوهش هرچند مشخص كردن كاركردهاي زباني در متن، مقصود فرستنده پيام را روشن مي‌كند، اما تحليل كاملي از متن ارائه نمي دهد. مويد اين امر وجود تفاوتهاي زباني در متنهايي بود كه با هدف و انگيزه يكسان توليد شده بودند. شباهت نامه ها در كاركرد ترغيبي ودر عين حال تفاوت شيوه بيان موجب مي‌شود تا تحليل متن بر اساس تفاوت مخاطب را ضروري دانست.