بررسي ارتباط بين معيارهاي بيابان‌زايي و تغيير كاربري اراضي: ارائه متدولوژي عملياتي پايش با استفاده از مدل IMDPA

بررسي و ارائه يك مدل ﭘﺎﻳﺶ بيابانزايي بر اساس تغييرات كاربري زمين/كاربري پوشش و ارتباط آن با معيارهاي بيابان‌زايي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻴﺎﺑﺎنزاﻳﻲ در منطقه مورد مطالعه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از فناوري ﺳﻨﺠﺶ از دور و ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻃﻴﻔﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻ هدف اين تحقيق اﺳﺖ. در يك دوره آماري 24 ساله، نقشه شدت بيابان‌زايي با استفاده از مدل IMDPA بر اساس معيارهاي آب، اقليم، پوشش گياهي و خاك تهيه گرديد. نقشه كاربري اراضي منطقه براي سه دوره 1370، 1382و 1394 شامل شش كاربري كشاورزي، مرتع، اراضي شوره‌زار، نيزار و رودخانه، تهيه شد. نتايج نقشه شدت بيابان‌زايي نشان داد كه شدت بيابان‌زايي در ابتدا دوره از سال 1370 تا 1382 افزايش يافته است. به طوري كه در سال 1370 حدود 9.6 درصد منطقه در كلاس كم و 90.4 درصد منطقه در كلاس متوسط بيابان‌زايي قرار گرفته است. از سال 1382 كلاس شديد در قسمت‌هاي شمال شرقي و مركز منطقه مطالعاتي مشاهده شده كه 8.3 درصد منطقه را شامل مي‌شود و كلاس هاي كم و متوسط به ترتيب حدود 8.7 و 87.4 درصد منطقه را در بر گرفته‌اند. روند بيابان‌زايي از سال 1382 تا 1394 كاهشي است به طوري‌كه در سال 1394 كلاس كم، متوسط و شديد به ترتيب حدود 14.8، 85 و 0.1 درصد از كل منطقه را شامل مي‌شوند‌. همچنين ارزش عددي شدت بيابان‌زايي در هر كاربري نشان داد كه بيشترين تاثير را به ترتيب كاربري مرتع، كشاورزي و مناطق مسكوني داشته و كم‌ترين تأثير را كاربري نيزار در بيابان‌زايي منطقه داشته است. براي بررسي بهتر ارتباط معيارهاي بيابان‌زايي و تغييركاربري، مدل‌هاي مختلف بر داده‌هاي حاصل، برازش داده شد و از بهترين مدل براي تعيين ارتباط بين نوع كاربري اراضي و شدت بيابان‌زايي استفاده شد. از بين كاربري‌هاي مختلف با توجه به ضريب همبستگي، بهترين ارتباط بين شدت بيابان‌زايي و تغيير كاربري را كاربري شوره‌زار با 0.96 =R2 داشت.