نقش و رنگ در جُل اسب شاهسون

جل ها از مهم ترين و كاربردي ترين دست بافته هاي عشاير شمال غرب ايران و به‌طور خاص، شاهسون است كه ضمن مرتفع ساختن نياز ضروري عشاير در ارتباط با حمل افراد و اسباب زندگي، محملي براي آشكار كردن ابعاد زيباشناختي ذهن هنرمند بومي و عشايري، بود. نقش هاي برآمده از عقايد و باورهاي جمعي و فردي و انديشه خيالين و رنگ هاي برتافته از ذوق و احساس بافنده در جل شاهسون، اين گونه بافته ها را از منظر زيباشناختي منحصربه فرد نموده است. اين مقاله بر آن است تا بررسي، تحليل، توصيف و معرفي جل هاي شاهسوني را با سي نمونه انتخابي در ابعاد فن شناختي (فنون بافت) و زيباشناختي (نقش و رنگ)، مورد مطالعه قرار دهد. پرسش مطروحه در اين مقاله اين است كه طرح ها و نقش ها و رنگ هاي به‌كاررفته در جل هاي شاهسون كدام است؟ برخي از يافته هاي پژوهش چنين است: اندازه جل هاي شاهسوني نسبت به جل هاي ساير عشاير، بزرگ تر و به شكل مستطيل است. ضمن اين كه از نقش و نگاره هاي بيشتري بهره برده است. فضاي ساختاري زمينۀ آن ها غالباً به قاب ها يا نوار هاي افقي كم عرض و متوسط، تقسيم شده است كه در درون آن ها انواع نقش مايه ها به ويژه نقوش جانوري، تزئين و نقش پردازي گشته است. زمينه برخي از جل ها نيز بدون قاب و نوار و به صورت سرتاسري و افشان گونه تزئين گشته است. نقش مايه طاووس و بز (بزغاله)، بيش ترين و متنوع ترين نقش و نگاره هاي و نقوش گياهي همـچون درخت و گل و بوته هاي انتزاعي كم ترين نمونه هاي نقش اندازي شده در اين جل هاست. هم چنين بافت جل ها به طور غالب، به شيوه پيچ بافي يا سوماك است. رنگ هاي به كار رفته در اين جل ها محدود، طبيعي و گياهي است كه شامل قرمز، آبي و انواع طيف آن، سرمه اي، زرد طلايي و خردلي، سياه، سفيد، قهوه اي سير و باز، سبز سير و باز، است. اين مقاله از نوع كيفي و بنيادين و روش تحقيق از نوع توصيفي تحليلي است و شيوه گردآوري داده ها كتابخانه اي و جستجو در منابع مختلف (سراچه‌ها، مجموع ها و موزه هاي معتبر)، است.